Psychologia sportu

[Sempere]

Trening mentalny - jest jednym z podstawowych narzędzi psychologa pracującego w sporcie. Obecnie jest coraz częściej wprowadzany przez zawodników i trenerów jako element całościowego przygotowania zawodnika do startów. Jego celem jest poprawa efektywności działań sportowców poprzez m.in. zwiększenie kontroli myśli zawodnika na własny temat. Zagadnienia związane z prawidłowym formułowaniem celów, koncentracją uwagi i pewnością siebie stanowią fundamenty treningu mentalnego. Trening mentalny jest procesem edukacji psychologicznej opartej na ciągłym i systematycznym stosowaniu przez zawodnika odpowiednich technik, zmierzającym do zmiany przekonań o sobie samym w kierunku bardziej pozytywnym.

Techniki relaksacyjne - służą nabywaniu umiejętności wyciszania się, rozluźniania. Proponowane techniki nie tylko uczą jak wprowadzić się w stan odprężenia, ale także jak świadomie wykorzystać ów stan do celów poprawy samopoczucia fizycznego i psychicznego.

Trening relaksacji oddechowej - głębokie oddechy przy rozluźnionych mięśniach brzucha, umożliwiają nam uwolnienie się z głębokich poziomów stresu i napięć, kontynuując i pogłębiając proces odprężania się.

Trening relaksacji progresywnej wg Jacobsona - zwracanie szczególnej uwagi na takie doznania jak napinanie i rozluźnianie mięśni umożliwia nam świadome likwidowanie napięcia i uczy jak uspokajać ciało, redukować lęk.

Trening autogenny Schulza - istotą tego treningu jest obniżenie napięcia mięśni poprzez odpowiednie nakazy psychiczne. Zmniejsza on nerwowość oraz poprawia koncentrację.

Techniki bio-feedback - Biofeedback mierzy elektryczne przewodzenie skóry, które zmienia się w zależności od ogólnego pobudzenia współczulnego układu nerwowego, dzięki czemu jest metodą pozwalającą kontrolować procesy zachodzące w organizmie.
Program ten pozwala nauczyć się panowania nad własnymi reakcjami, pomaga relaksować się, a tym samym radzić sobie nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach.

Techniki wizualizacyjne - mają za zadanie wspomóc sposoby koordynacji pracy ciała wyłącznie poprzez trening umysłu. Technika ta polega na wyobrażeniu sobie idealnego ruchu wykonywanej czynności, przy użyciu jak największej ilości zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, węch, smak).

http://psycholog-sportu.com.pl/slowniczek.html

[Sempere]

Po co sportowcowi psycholog?

Spoiler:

Dawniej sportowcy polscy wyjeżdżali na igrzyska i wielkie zawody w towarzystwie ochroniarzy ubeków, którzy mieli strzec ich ideowego dziewictwa. Dziś żaden zawodnik nie może obejść się bez psychologa.

Casus Małysza

Wszyscy doskonale pamiętamy szczytową formę Adama Małysza oraz rolę, jaką w dopracowaniu tej formy odegrała ekipa psychologów. Pamiętamy także, co zaczęło się dziać, kiedy tych psychologów zabrakło. Na wiele sposobów tłumaczono spadek formy genialnego skoczka. Na ostatnim miejscu, jakby bojąc się przyznać, rozmaici eksperci wymieniali udział psychologów w szkoleniu zawodnika.

Przypadek Adama Małysza jest przypadkiem szczególnym poprzez wielkie emocje, które sukcesy skoczka wygenerowały w całym społeczeństwie. Spadek formy i oczywisty brak motywacji oraz różne pozamerytoryczne przyczyny spowodowały potem falę krytyki i negatywnych opinii o samym Małyszu i jego trenerze. Adam Małysz jednak ciągle osiąga sukcesy, jest postacią rozpoznawalną i cenioną. Stał się jedną z ikon popkultury.

Wyobraźmy sobie jednak sytuację, w której młody zawodnik osiąga serię sukcesów w swojej dyscyplinie i nagle nie wygrywa jakichś ważnych zawodów, potem nie wygrywa drugich i kolejnych. W jego otoczeniu nie ma nikogo, kto mógłby mu wytłumaczyć tę sytuację i jakoś go wesprzeć. Są za to fani i fanki, którzy oczekują że będzie zwyciężał i patrzą nań wzrokiem, który mówi: zawiodłeś nas, miał być sukces. Dla młodego człowieka, który zaangażował się całkowicie w sport i ze sportem związał swoją przyszłość, taka sytuacja jest nie do zniesienia. Depresja i załamanie psychiczne spadają na sportowca nagle i mogą doprowadzić do najgorszego. W 2004 roku samobójstwo popełniło dwóch polskich żużlowców - Robert Dados i Rafał Kurmański. Obaj odebrali sobie życie po gwałtownym załamaniu się ich sportowych karier. Obserwując zmagania sportowców, nie myślimy nigdy lub prawie nigdy o tym, jak młodzi są ludzie, których podziwiamy i jak wielki ciężar spoczywa na ich barkach.

Zachód a Polska

Kiedy w Europie Zachodniej młody, dwudziestoletni sportowiec zaczyna robić karierę, otacza się go opieką i pilnie strzeże przed pokusami czyhającymi na wszystkich otoczonych nimbem sławy i bardzo bogatych młodych ludzi. Nie ma mowy o tym, by niedojrzałemu psychicznie sportowcowi ktoś „przewrócił w głowie” i zachwiał jego karierę lub doprowadził go do załamania psychicznego czy depresji. Od tego również są psychologowie.

Młody człowiek raczej nie oprze się urokowi świata, kiedy na jego konto spływają tysiące dolarów i nie poradzi sobie ze sławą. Musi być obok ktoś, kto zaplanuje mu życie, inaczej nastąpi gwałtowny koniec kariery. Psycholog jest potrzebny zwłaszcza tych momentach, kiedy następuje krach w osiągnięciach sportowych. Wtedy rozpoczyna się szukanie przyczyn i wyjaśnień – w przypadku, kiedy w pobliżu jest ekipa psychologów. Jeśli zaś jej nie ma, rozpoczyna się szukanie winnego. W Polsce, pomimo obecności sztabów szkoleniowych, które kontrolują każdy ruch zawodnika, ciągle jeszcze zbyt małą wagę przywiązuje się do działań psychologów. Przyczyną jest w jakiejś mierze dublowanie się roli trenera, który czuwa także nad psychiką zawodników i psychologa – człowieka odpowiedzialnego za przygotowanie mentalne sportowca.

Legenda polskiego sportu, Hubert Wagner, znany był z tego, że nie korzystał z pomocy psychologów w trakcie pracy z reprezentacją siatkarzy. Uważał, że psychika zawodnika nie jest jakimś bytem odrębnym, który da się oddzielić od przygotowania fizycznego, od treningu. Dziś prawdopodobnie nie miałby szans na wygłoszenie takich poglądów, ponieważ ekipy psychologów zatrudniane są bez oglądania się na widzimisię trenerów.

W Polsce są oczywiście wybitni psychologowie, którzy pracują ze sportowcami. Wśród najbardziej znanych na pierwszym miejscu na pewno trzeba wymienić Jana Blecharza, który doprowadził wraz z Apoloniuszem Tajnerem do sukcesów Adama Małysza. Sukcesy Otylii Jędrzejczak są w dużej mierze zasługą Beaty Mieńskowskiej, która sama będąc niegdyś reprezentantką kraju w siatkówce, pracuje od 1992 roku za polskimi zawodnikami. W roku 1992 była psychologiem reprezentacji polskich łuczników podczas Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie. W latach 1996 -2000 współpracowała z Polskim Związkiem Lekkiej Atletyki. Od 2003 roku pracowała z reprezentacją narodową i olimpijską Polskiego Związku Pływackiego. Podczas Igrzysk Olimpijskich w Atenach 2004 była psychologiem polskiej reprezentacji.

Co stresuje sportowców?

Najbardziej odbijającym się na formie zawodnika stresem jest ten związany z samooceną i jej gwałtownymi spadkami. Samoocena wiąże się z oceną kibiców, którzy potrafią zasypiać ze zdjęciem sportowca pod poduszką, kiedy zwycięża i pluć na niego (dosłownie), kiedy zdarzają mu się porażki. Wielkim źródłem stresu są media, które używając do tego celu sportowych autorytetów, drobiazgowo analizują każdy występ gwiazdy i omawiają ze szczegółami na wizji wszystkie potknięcia. Media zainteresowane są także osobistym życiem sportowców, a im to życie jest bardziej dramatyczne i obfitujące w nieprzyjemne wydarzenia, tym lepiej. Dobrym przykładem jest tutaj Otylia Jędrzejczak i jej osobiste problemy związane ze śmiercią brata.

Dlatego najważniejszą sprawą dla sportowca jest odporność na stres i ciśnienia wytwarzane przez media. Każdy sportowiec powinien być odpowiednio zmotywowany. Musi wiedzieć, po co walczy. Dla jednych będzie to wynik, poprawienie rekordu życiowego, dla innych pieniądze lub chęć sprawienia przyjemności rodzinie czy znajomym. Prócz silnej motywacji ważna jest także koncentracja - umiejętność skupienia się to najważniejsza cecha mistrzów.

Sportowcy muszą być także ludźmi pewnymi siebie, ekspertami w dyscyplinie, którą uprawiają; innymi słowy muszą znać się na swojej pracy, bo sport jest ich zawodem. Odporność na stres związany z porażką to kolejna cecha charakteryzująca prawdziwych mistrzów. Sport nie jest bowiem spacerkiem wśród róż i każdy, kto choć raz zakosztował trudu związanego ze startem w zawodach, mógł się o tym przekonać.

Wielu było prawdziwych mistrzów w polskim sporcie. Ostatnio zaliczyć można do nich jedynie Adama Małysza i Otylię Jędrzejczak. Może jednak, dzięki pracy psychologów, powrócą czasy, gdy Polacy przywozić będą z igrzysk kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt medali.

http://www.makbet.pl/artykul/1045/po-co ... -psycholog

[Sempere]

Nie spalić się na starcie - czyli o sposobach opanowywania lęku u sportowców

Spoiler:

Zapraszam Was dzisiaj do lektury napisanego specjalnie na potrzeby bloga PSYCHIKA.net ciekawego tekstu, którego autorką jest psycholog Katarzyna Grześczyk. Autorka szczególnie interesuje się sportem i psychologią sportu:) Trenuje koszykówkę.

Generalnie na wynik, który osiągnie sportowiec lub drużyna sportowa wpływ mają trzy czynniki oraz interakcje między nimi: trener, środowisko zewnętrzne oraz oczywiście sam sportowiec - jego osobowości, talent, uzdolnienia, praca, motywacja, zaangażowanie.

Niezwykle istotny jest także sposób w jaki dany zawodnik radzi sobie ze stresem związanym z występem w zawodach, z rywalizacją z innymi sportowcami. Obecnie psychologia sportu, która jest relatywnie młodą gałęzią psychologii, w dużej mierze skupia się na badaniu wpływu pobudzenia, lęku i stresu sportowca na poziom działalności sportowej.

Iluż jest sportowców, którzy dobrze sobie radzą na treningach, a gdy przychodzi do zawodów są zestresowani, nie wytrzymują presji, „spalają się”. Przed występami nie mogą jeść i spać z nerwów, drżą im ręce, a w głowie kłębią się różne myśli uniemożliwiające koncentrację. Co wtedy robić? Jak pomóc takim zawodnikom?


Spośród technik regulujących poziom pobudzenia, lęku i stresu tak aby optymalizować wynik najważniejsze są trzy grupy: techniki relaksacyjne, wyobrażeniowe oraz poznawczo-behawioralne.

Jeśli chodzi o techniki relaksacyjne to warto zwrócić uwagę na Technikę Jacobsona (Progresywny Relaks Mięśni). Według autora rozluźnienie mięśni poddających się woli może powodować rozluźnienie mięśni mimowolnych. Sportowcy uczą się napinać każdą spośród czterech grup mięśni przed jej rozluźnieniem (1-ramiona, 2- twarz, szyja, barki i górna część pleców, 3- brzuch i dolna część pleców, 4- biodra i nogi) do czasu gdy czynność ta stanie się zautomatyzowana. Każda taka sesja trwa mniej więcej 30 minut. Napięcie kolejnych segmentów ciała trwa 5-7 sekund. Po nim każdorazowo następuje ich rozluźnienie 30-40 sek. Opanowanie tej techniki, pozwoli zawodnikowi na szybsze wprowadzenie się w stan rozluźnienia i będzie przeciwdziałało stanom lękowym.



Z kolei techniki wyobrażeniowe stosowane w psychologii sportu można podzielić na techniki zewnętrzne (sportowcy wyobrażają sobie siebie ćwiczących przed sobą) oraz techniki wewnętrzne (sportowcy obserwują siebie ćwiczących od wewnątrz). Wizualizacja, mentalne ćwiczenie np. serwowania w tenisie czy siatkówce, rzutu osobistego w koszykówce, wyobrażenie sobie siebie na stadionie czy hali pełnej widzów i kamer telewizyjnych stanowi doskonały sposób radzenia sobie z lękiem. Ci, którzy interesują się sportem i śledzą dokonania Adama Małysza na pewno pamiętają jak w wywiadach wielokrotnie podkreślał, że najważniejsze dla niego jest oddanie dwóch równych skoków. Jest to nic innego jak efekt pracy nad celami. Według teorii wyznaczania celów cele ogólne powodują, że zawodnicy są niespokojni i zaczyna brakować im motywacji. Dlatego też należy wyznaczać sobie mniejsze i konkretne cele bo są bardziej realne i budzą mniejszy lęk. Lepiej zrezygnować z celu wynikowego - wygranej i zastąpić go celem mistrzowskim (jak w przypadku Małysza - oddanie dwóch równych skoków) oraz celami zadaniowymi służącymi do realizacji celu mistrzowskiego (poprawić prędkość na rozbiegu, poprawić wybicie).

Sama będąc jeszcze aktywnym sportowcem zauważam użyteczność metod poznawczo-behawioralnych i staram się je stosować w praktyce. Głównie dotyczy to pracy z przekonaniami. Racjonalna terapia zachowania opiera się na założeniu, że „to nie fakty nas denerwują, złoszczą, zasmucają, radują, lecz to my sami denerwujemy się, złościmy, przerażamy, radujemy poprzez nasze przekonania o tych faktach.” Aby zobrazować istotę pracy z przekonaniami posłużę się przykładem piłkarza, który nie trafił rzutu karnego, w wyniku czego jego drużyna przegrała mecz (aktywujące wydarzenie). Jako efekt słabo wg niego zagranego meczu pojawiło się u niego przekonanie

„Jestem beznadziejnym piłkarzem. Przeze mnie przegraliśmy”.

Przekonanie to spowodowało, że u naszego sportowca pojawiły się emocje złości, smutku bądź strachu przed następnym występem i strzelaniem rzutu karnego. Sprawdzamy teraz przekonanie „Jestem beznadziejnym piłkarzem. Przeze mnie przegraliśmy” za pomocą Pięciu Zasad Zdrowego Myślenia zadając następujące pytania:

Czy przekonanie to jest oparte na faktach?
Czy pomaga chronić twoje życie i zdrowie?
Czy pomaga ci osiągnąć bliższe i dalsze cele?
Czy pomaga ci rozwiązywać lub unikać najbardziej niepożądanych konfliktów z innymi?
Czy pozwala ci czuć tak jak chciałbyś się czuć?

Jeśli nie odpowiemy twierdząco na co najmniej 3 z tych pytań, to znaczy, że nasze przekonanie jest niezdrowe. Należy więc je przeformułować na zdrowe.
W przypadku naszego zawodnika można zmienić jego przekonanie na:

„Piłka nożna jest sportem zespołowym. Na wynik tego meczu wpływ miała gra całego zespołu przez cały mecz. Ja mam prawo popełniać błędy i nawet jeśli je popełnię to jestem w porządku. Podczas trwania meczu byłem aktywny, miałem jedną asystę.”

Stosowanie tej metody może przynieść zdumiewające efekty. Poza tym osobiście staram się także zwracać dużą uwagę na to co mówię, czyli kierować się zasadami zdrowej semantyki i zmieniać swoje niezdrowe nawyki językowe. Nie jest to łatwe, gdyż takie słowa jak: „zawsze”, „wszyscy”, „muszę”, „powinnam”, „przegrałam” są głęboko zakorzenione w nas i wymawiamy je niemalże automatycznie. Mówienie: „doznałam porażki”, „przegrałam”, „jestem przegrana”, „nic mi nie wychodzi” wywołuje negatywne emocje. Dlaczego więc nie zastąpić np. słowa „porażka” słowem „wynik”, „rezultat”? Wtedy nie będziemy odnosić się do siebie w sposób negatywny a z drugiej strony pozwoli to na dostrzeżenie związków przyczynowo skutkowych naszych działań oraz na naukę czegoś z tego niepożądanego wyniku.

Kończąc ten artykuł chciałam jeszcze dodać, że dla każdego zawodnika istnieje odpowiedni, optymalny poziom funkcjonowania a co za tym idzie istnieje też optymalny poziom lęku, który nie działa destrukcyjnie lecz wręcz przeciwnie - pozytywnie wpływa na działalność i wyniki sportowe.



Dla wszystkich zainteresowanych pogłębieniem tematu polecam książki: „Psychologia sportu” Matt Jarvis, „Psychologia sportu. Strategie i techniki” Tony Morris i Jeff Summers, „Racjonalna terapia zachowania. Podręcznik terapii poznawczo-behawioralnej” Maxie M. Maultsby oraz artykuł Mariusza Wirgi z czasopisma Charaktery (październik 2008) p.t. „Licz się ze słowami”.

http://psychika.net/2010/03/nie-spalic- ... yli-o.html

[Sempere]

Drużyna sportowa a obniżanie stresu, na przykładzie piłki siatkowej

Spoiler:

Piłka siatkowa to sport specyficzny z wielu względów. Płaszczyzny refleksji nad tą dyscypliną mogą być bardzo różne. Mitem jest pojmowanie siatkówki tylko w kategorii teorii sportowej. Owszem, podstawowa wiedza na temat treningu, wywodzi się z zakresu kultury fizycznej i sportu. Możemy więc mówić o prymacie nauk biologicznych w sporcie (medycyna, anatomia, fizjologia, biochemia, kinetyka) oraz nauk z zakresu teorii sportu (antropomotoryka, teoria treningu sportowego, metodyka sportu, teoria wychowania fizycznego). Autorowi wydaje się jednak, że takie podejście jest niewystarczające. Wypada zgodzić się z twierdzeniem, że dobry trener to przede wszystkim dobry taktyk i fachowiec z zakresu treningu sportowego, trudno nie zauważać jednak innych kompetencji dobrego trenera.

W ten sposób można postawić tezę, że szkoleniowe kompetencje muszą wykraczać poza znajomość zasad i metod sportu. Dobry trener musi się bowiem charakteryzować nie tylko wiedzą z dziedziny nauk biologicznych i sportowych, ale i wiedzą z nauk humanistycznych. Oczywiście pojęcie "nauki humanistyczne" jest bardzo szerokie. W skład tych nauk wchodzi wiele dziedzin wiedzy. Nie każdy z nich będzie miał zastosowanie w teorii piłki siatkowej, ale trzy z nich na pewno, i to w znacznym stopniu. Mowa tu o socjologii, psychologii i pedagogice.

Zanim omówimy miejsce tych nauk w teorii piłki siatkowej, warto zapoznać się też z podstawowymi założeniami prakseologii. Prakseologia to nauka o sprawności działania. Jej pionierem był w Polsce Tadeusz Kotarbiński. Napisał on "Traktat o dobrej robocie", gdzie wyłożył oryginalną teorię skutecznego działania. Wydaje się, że prakseologia jest bardzo niedocenianą częścią refleksji współczesnej. Podaje ona pewne rozwiązania problemów i dąży w swojej teorii do uskuteczniania wszelkich działań. Stosowanie więc prakseologii w pracy szkoleniowej, będzie prowadzić do sukcesów sportowych. Jest to nauka graniczna z socjologią, psychologią i pedagogiką, dlatego jej aspekty będą omawiane na gruncie rozważań o tych naukach humanistycznych.

Socjologia to nauka o społeczeństwie. Bada wszelkie relacje między ludźmi i ich społeczne konsekwencje. Jednym z najciekawszych zagadnień tej nauki jest socjologia grup. Będzie się ona zajmować rozważaniami o konkretnej ilości osób, powiązanych ze sobą jakąś zależnością. W naszym przypadku jest to grupa siatkarek. Możemy się o niej wiele dowiedzieć właśnie dzięki socjologii. Grupa sportowa jest grupą wtórną - nie powstała ona bowiem naturalnie tylko została utworzona wokół pewnych zainteresowań. Będzie więc skupiała ludzi, którzy są zainteresowani sportem, przez co - są w pewnych aspektach do siebie podobni. W sporcie wyczynowym występuje rozdzielenie płci. Niewiele jest sportów, w których mężczyźni mogą rywalizować z kobietami. Znaczna większość to sporty rozłączne, tzn. osobną konkurencję prowadzą kobiety, osobną mężczyźni. Sprawia to, że grupa sportowa ma już dwie wspólne cechy - płeć i zainteresowanie konkretną dyscypliną. W dodatku, często można mówić o unifikacji wieku grupy sportowej. W sporcie młodzieżowym jest to określone z góry: młodzicy i młodziczki, kadeci i kadetki oraz juniorzy i juniorki. Każda z tych kategorii to określony przedział wiekowy. W sporcie seniorskim jest różnie, ale generalnie wiek też jest dość zbliżony (rzadko w seniorskiej piłce siatkowej występują zawodnicy poniżej piętnastego roku życia i rzadko występują ci, którzy ukończyli już trzydziesty rok życia). Tak więc oprócz płci i zainteresowania sportem możemy także mówić o cechach wspólnych ze względu na wiek. Im grupa jest bardziej jednolita, tym więcej cech wspólnych mają członkowie tej grupy. Socjologia lubi podawać przykłady takich właśnie cech wewnątrzgrupowych. W ten sposób, znając teorie socjologiczne, możemy zdiagnozować w ograniczonym stopniu grupę sportową. Jeśli przyjrzymy się sekcji piłki siatkowej będziemy mogli stwierdzić, że jej członkowie cechują się: tą samą płcią, zbliżonym wiekiem, zainteresowaniem piłka siatkową (o czym mowa była już powyżej), a także: inteligencją typu kinestetycznego, osobowością społeczną, empatią, otwartością itd. Oczywiście będzie też można mówić o przewadze leptosomatyków (a więc osób wysokich i szczupłych), o dobrej koordynacji ruchowej, o niezłej skoczności itp. wśród członków sekcji piłki siatkowej. Te drugie jednak cechy wynikają ze specyfiki wysiłkowej siatkówki, te pierwsze natomiast są czynnikami społecznymi. Dzięki socjologii możemy więc wyciągnąć więcej wniosków na temat zawodników i zawodniczek. Zwykła obserwacja zachowania sportowców na treningu nie będzie tak efektywna we wnioskowaniu bez znajomości socjologii.

Kolejną interesującą kwestią w socjologii grup jest badanie relacji w grupie. Relacje interpersonalne (a więc międzyludzkie) mogą mieć charakter pozytywny (sympatia), neutralny (ambiwalencja) i negatywny (antypatia). Pod każdym z tych stosunków kryją się odpowiednie emocje i postawy. Kwestią oczywistą jest, że najlepszym rodzajem relacji w treningu piłki siatkowej kobiet są relacje oparte na sympatii, a więc relacje pozytywne. Dobra atmosfera w drużynie jest niezwykle ważna nie tylko na boisku, ale i poza nim. Siatkarki będą chętniej chodzić na treningi, jeśli będą mogły się tam spotkać ze swoimi koleżankami i przyjaciółkami. To samo odnosi się do siatkarzy. Jeśli któryś z zawodników nie jest lubiany w grupie, bardzo często przekłada się to na jakość jego trenowania. Autorowi znane są przypadki prawdziwych talentów sportowych, które zostały stłamszone przez negatywne nastawienia innych członków grupy sportowej. Dobry trener musi przeciwdziałać negatywnym relacjom w drużynie piłki siatkowej i dążyć do integracji sportowców tej drużyny.

Socjologia przychodzi też z pomocą w kwestii przeciwdziałania stresowi sportowemu w piłce siatkowej. Jednym z najprostszych, ale jednocześnie najskuteczniejszych sposobów walki ze stresem jest wsparcie społeczne. Zawodnicy będą odczuwać znacznie niższe natężenie stresu, jeśli jego skutki będą przekładane na forum grupy. Im lepsza atmosfera w drużynie, tym większe szanse na pokonanie stresu wspólnymi siłami. Zawodnicy z wysoką samooceną z reguły prezentują przed meczami bojowe nastawienie, co ma pozytywny skutek na psychikę zawodników z samooceną niższą. Z kolei zawodnicy, którzy odczuwają wysoki stres przed meczem, będąc w grupie, zapominają niejako o tych negatywnych emocjach i stres się obniża. Wniosek z tego wynikający da się przełożyć na skuteczne działania praktyczne! Przy meczach wyjazdowych, drużyna powinna podróżować razem, najlepiej jednym środkiem transportu. W czasie dojazdów, atmosfera jest z reguły "lekka" i swobodna, co wpływa pozytywnie na zawodników odczuwających stres. W przypadku meczów granych "u siebie" warto zastosować taktykę socjologiczną zgromadzenia zawodników przed meczem, dużo wcześniej, niż wymaga tego protokół rozgrywek. Można śmiało ogłosić zbiórkę przedmeczową na godzinę przed spotkaniem, dzięki czemu zawodnicy będą mogli przebywać jakiś czas ze sobą i stres będzie się "rozkładał" na grupę, a nie na pojedyncze jednostki (w związku z czym ulegnie obniżeniu).

Kolejną nauką, której zastosowanie w treningu piłki siatkowej jest wskazane, wydaje się być psychologia. Czy słusznie? Psychologia w znaczeniu dosłownym jest nauką o duszy. Jednak można ją rozumieć (w znaczeniu pragmatycznym) za naukę o psychice człowieka i jej składnikach. Na psychikę składa się wiele czynników i procesów. Niektóre z nich są bardzo ciekawe w kontekście teorii piłki siatkowej. Przede wszystkim psychologowie zajmują się badaniami ludzkich zachowań i starają się je wyjaśnić. Nie jest to łatwe, ponieważ funkcjonowanie naszego mózgu jest tak skomplikowane, że prawdopodobnie nigdy nie będzie nam dane w stu procentach go zrozumieć.

Szkoleniowcy piłki siatkowej powinni być zainteresowani przede wszystkim zagadnieniami z zakresu psychologii płci, psychologii stresu i psychologii motywacji. Pierwsza z tych dziedzin, opierając się na koncepcji płci mózgu, będzie mówiła o różnicach między płciami i o tym, w jaki sposób kobiety pojmują niektóre sprawy w inny sposób niż mężczyźni. Druga z nich zajmuje się stresem, rozumianym jako reakcja organizmu na nieprzyjemny bodziec. W sporcie jest to wiedza niezwykle ważna, ponieważ rywalizacja sportowa uaktywnia u wielu zawodników stres, a pojawia się nawet dystres. Wreszcie psychologia motywacji, która będzie zajmowała się celami, sposobami, formami i metodami motywowania. Jest to szczególnie interesujące w aspekcie mobilizowania zawodników do wytężonej pracy na treningu sportowym.

Znajomość zasad psychologii jest więc wskazana w trenowaniu piłki siatkowej. Prawdopodobnie najczęściej spotykanym pytaniem zawodników do trenera jest: "jak opanować stres startowy?". Wiele siatkarzy i siatkarek mocno przeżywa wszelkiego rodzaju mecze i ich emocje hamują dobrą i skuteczna grę. Im stres jest większy, tym więcej błędów technicznych i taktycznych, a jak już zacznie się w meczu błędy popełniać, to później trudno jest wejść we właściwy rytm gry. Jest wiele takich siatkarzy czy siatkarek, które trzeba zmienić po kilku nieudanych akcjach, ponieważ są oni już tak zdemotywowani, że nie przejawiają żadnej chęci do dalszej gry. Trener powinien pomagać drużynie w opanowywaniu stresu. Pierwszą i najważniejszą zasadą jest to, że szkoleniowiec nie może sam po sobie pokazywać stresu. Jeśli zawodnicy zauważą nerwowe poczynania trenera, jego stres przeniesie się i na drużynę. Jest to szczególnie adekwatne do piłki siatkowej kobiet, ponieważ kobiety są świetnymi obserwatorami tzw. "mowy ciała" czyli języka niewerbalnego. Jeśli u trenera pojawią się nerwowe gesty czy napięta mimika, to zespół może czuć się mniej pewnie. Ważne jest zatem, aby trener podchodził do meczu z pewnym dystansem i był przygotowany na dużą odpowiedzialność podczas spotkania. Będzie on musiał czasami wyręczyć w podjęciu decyzji, czasami uspokoić zawodniczki, a czasami zmobilizować je do większego wysiłku i koncentracji poprzez impuls werbalny. Od osobowości trenera zależy już to, jak przeżywa on mecze. Istotne jest jednak, aby zawsze wierzył w swoją drużynę i nie bał się konfrontacji z innymi zespołami.

Kolejną sprawą w przełamywaniu stresu startowego jest wdrożenie sportowców do poczucia integralności z zespołem. Należy uświadomić, że błędy indywidualne przekładają się na stratę punktów przez cały zespół. Uświadomienie takie nie może jednak przybrać postaci presji, bo to może zwiększyć stres. Należy zarysować problem współodpowiedzialności i jedności celu. Im lepsza atmosfera w drużynie, tym jest to łatwiejsze (o czym była mowa w części poświęconej socjologii). Każdy siatkarz i siatkarka muszą bardzo chcieć sukcesu swojego i swoich kolegów czy koleżanek. Nawet jeśli gra jednego ze sportowców nie układa się po jego myśli, musi on pamiętać, że gra cały zespół i on jest jego integralną częścią. Bez względu na samopoczucie powinien więc wspierać swoich partnerów w jakiś sposób - jeśli nie samą grą, to chociaż zachowaniami poza akcją (czyli czasem między gwizdkiem kończącym akcję i gwizdkiem rozpoczynającym kolejną).

Inną, skuteczną techniką psychologiczną na "rozładowanie" stresu jest tak zwana modyfikacja nastawienia. Zawodnicy zawsze odczuwają wyższy stres przed meczem z zespołem bardzo silnym niż w przypadku, kiedy czeka ich mecz z łatwym przeciwnikiem. Gdyby udało się kontrolować psychikę zawodnika, to do każdego meczu podchodził by podobnie - z niskim stresem. Nie da się oczywiście tak kontrolować swoich zawodników, ale można im bardzo pomóc. Modyfikacja nastawienia polega na tym, aby stresujący obraz, który w danym momencie ujawnia się w psychice sportowca "przerysować" i przekształcić na obraz zwykły. Można zastosować ten psychologiczny mechanizm, posługując się humorem lub nawet ironią. Jeśli zawodnik boji się meczu z konkretną drużyną, powinien spróbować "zobaczyć" tą drużynę oczami swojej wyobraźni w inny sposób niż dotychczas. Obraz wysokich, silnych, skocznych i agresywnych zawodników zespołu przeciwnego można zmienić w swojej psychice na dowolny przykład, ale już oczywiście mniej groźny. Zawodnik z niską samooceną może więc sobie spróbować wyobrazić przeciwników w przyciasnych strojach czy też w butach korkowych... Taka błaha technika (mimo iż wydaje się banalna i śmieszna) skutecznie obniża stres przedstartowy, co wynika z licznych badań psychologicznych.

Kolejną nauką, istotną w teorii piłki siatkowej jest pedagogika. Ma ona wiele wspólnego z socjologią i psychologią, ale niektóre jej twierdzenia są nowatorskie i bardzo pomocne w pracy szkoleniowej. Jakkolwiek nie traktować by pracy szkoleniowej z drużyną sportową, jest ona także pracą wychowawczą, szczególnie na młodzieżowych szczeblach rozgrywek. Trener staje się w życiu zawodników jedną z postaci znaczących obok rodziców, członków rodziny, sąsiadów, nauczycieli i znajomych. Jego postawa będzie rzutowała na kształtowanie się osobowości młodego sportowca. Jest to rola bardzo odpowiedzialna i powinna być traktowana z należną rozwagą.

Sama praca szkoleniowa to nauczanie i doskonalenie umiejętności sportowych z jednej strony, a z drugiej strony - modelowanie podopiecznych przez swój przykład i swoje działania. Praca trenera jest więc między innymi pracą pedagogiczną. Dłuższa współpraca trenera z zawodnikami prowadzi czasami do tego, że zawodnicy przejmują niektóre gesty i utarte sformułowania od trenera. W pewnym momencie dochodzi do unifikacji semiotycznej i wszyscy członkowie danej grupy posługują się podobnym językiem (werbalnym i niewerbalnym). Trener musi więc uważać na to, co mówi i na to, co robi. Nie może swoją postawą projektować negatywnych zachowań na zawodników czy zawodniczki.

Wszelkiego rodzaju problemy, jakie pojawiają się w sekcji piłki siatkowej mogą być dwojakiego rodzaju. Jedne będą dotyczyć problemów sportowych (np. kontuzja, stres przed meczem, trudności w opanowaniu jednego z elementów itp.), a drugie - problemów pozasportowych (zły humor, kłopoty rodzinne, brak chęci do współpracy, niska frekwencja itp.). Aby móc rozwiązać problemy swoich podopiecznych, albo chociaż pomóc im w rozwiązaniu ich, należy być nie tylko fachowcem w zagadnieniach sportu, ale trzeba mieć wiedzę pedagogiczną. Jedną z podstawowych zasad pedagogiki, która przekłada się na pracę szkoleniową, jest zasada szacunku. Trener musi traktować swoich podopiecznych podmiotowo i zawsze prezentować względem nich postawę personalistyczną (szacunek dla osoby ludzkiej). Zawodniczka czy zawodnik nie mogą być traktowani jak robot do zdobywania punktów, nie można zwracać się do niech po nazwisku lub poprzez numer startowy, nie można ich obrażać itp. Zawsze należy traktować drużynę z szacunkiem. Nie znaczy to, że zawodnikom wszystko wolno i że nie można na nich krzyczeć i karać ich. Można stosować wszelkiego rodzaju metody, ale mimo wszystko trzeba trzymać się zasady szacunku. Trener, który nie potrafi pogodzić tych dwóch kwestii jest skazany na brak autorytetu, a co za tym idzie - nie będzie on odnosił sukcesów ze swoim zespołem. Kolejna istotną zasadą jest wzajemność - polega ta zasada na obustronnych i równoważnych relacjach. Jeśli trener szanuje swoich podopiecznych, może wymagać szacunku do siebie (choć jest to zazwyczaj naturalny proces). Jeśli trener ciężko pracuje, by doprowadzać swoją drużynę do kolejnych sukcesów, może wymagać, aby jego zawodnicy pracowali równie ciężko. Zawodnicy, a szczególnie zawodniczki muszą mieć świadomość, że od nich w znacznym stopniu zależy postawa trenera. Powinni zdawać sobie sprawę, że jeśli nie będą postępowały "fair" to spotka się to z konsekwencjami ze strony szkoleniowca. Zasada ta jest niezbędna w szkoleniu zespołu piłki siatkowej i dzięki niej można osiągnąć przejrzyste relacje w drużynie, co zbliża ją do sukcesów sportowych.

Rola pedagogiki w przełamywaniu stresu także jest znacząca. Odpowiednie podejście podmiotowe, oparte na zasadzie szacunku i zasadzie wzajemności, gwarantuje trenerowi stan, w którym jego podopieczni będą mogli zaufać swojemu szkoleniowcowi. Ma to niezwykle istotne znaczenie przy walce ze stresem startowym. Wsparcie lubianego i szanowanego trenera podczas meczu znaczy dla zawodnika dużo więcej niż wsparcie trenera nie lubianego i nie darzonego autorytetem. Jedną z technik, które może stosować w swojej pracy dobry trener - pedagog jest ograniczanie sytuacji niepewnych, które wywołują stres u zawodników z niską samooceną. Do podstawowych przyczyn stresu należy stan, w którym jednostka ma świadomość braku kontroli nad czynnikiem stresującym. Mówiąc prościej - im mniej dana osoba będzie wiedzieć o sytuacji potencjalnie stresującej, tym jej stres będzie wyższy. W związku z tym, trener powinien dostarczać zawodnikom czy zawodniczkom o najwyższym natężeniu stresu jak największej ilości informacji, dotyczących czynnika stresującego. Jeśli tym czynnikiem jest mecz (a tak najczęściej się zdarza) to trener może obniżyć stres podopiecznego mówiąc mu dokładnie: o której gramy, z kim gramy, jakie koszulki zakładamy jutro, jak gra przeciwnik, na co należy zwracać uwagę, w jakim mniej więcej składzie przyjedzie przeciwnik, jakie będą zadania zawodnika na meczu, gdzie rozpocznie mecz, na jakiej pozycji będzie grał itd. Tego typu rozmowa, nawet jeśli momentami wydaje się banalna, buduje w zawodniku o wysokim stresie obraz przyszłej sytuacji, dzięki czemu zawodnik ten będzie odczuwał wyższą kontrolę nad przyszłymi wydarzeniami i będzie się mógł do nich lepiej przygotować. Znacznie łatwiej obniżyć jest stres sportowca, kiedy wie on, w jakich warunkach będzie mu musiał stawić czoło. Sytuacje nieznane zwiększają stres więc trener powinien ich unikać w stosunku do zawodników o niskiej samoocenie.

Tak więc, w podsumowaniu, nauki humanistyczne zajmują ważne miejsce w teorii piłki siatkowej i mają spory wkład do refleksji nad przełamywaniem stresu przedstartowego i stratowego siatkarzy i siatkarek. Autor pragnie podkreślić, że współczesny profesjonalizm w pracy szkoleniowej wymaga refleksji z zakresu socjologii, psychologii i pedagogiki. Warto więc sięgać po publikacje pisane przez socjologów, psychologów i pedagogów, ponieważ znaczną ich część można praktycznie "przełożyć" na teorię pracy z drużyną piłki siatkowej.

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=293

[Sempere]

Sport na głowie stoi

Spoiler:

Nie zdarzyło się do tej pory, żeby któryś z zawodników nie płakał u mnie w gabinecie

Rozmowa z Katarzyną Selwant, psychologiem sportowym, psychoterapeutą, nominowaną psycholog PKOl

Rozmawia Artur Zawisza

- Spróbujmy wyjaśnić na początku podstawową kwestię. Po co człowiek uprawia sport? To sposób na życie?
- Różne są przyczyny uprawiania sportu. Zasadniczą rolę odgrywają geny i kultura. Do uprawiania sportu zachęcają nas rodzice, szkoła, koledzy na podwórku. Sport to też chęć podnoszenia adrenaliny. Chcemy dodatkowych pobudek. Sport nierozerwalnie wiąże się ze szczęściem, ze stanem osiągania spełnienia. Człowiek potrzebuje rywalizacji, chce wygrać za wszelką cenę, przede wszystkim po to, żeby sobie coś udowodnić. Pokonać rywala to połowa drogi do sukcesu. Najważniejsze i najtrudniejsze jest pokonać siebie.
Na początku musi być zawsze pasja, zabawa i radość. Sport zawodowy to poważna decyzja, która niesie poważne konsekwencje. Zawodnik musi pamiętać, dlaczego zajął się sportem. Że to kiedyś było fajne, że byli koledzy, że to była zabawa, bo tylko to może trzymać w sporcie do końca. Nie sukcesy, pieniądze i ciśnienie z zewnątrz.

- Psychologia zajmuje się badaniem duszy. Czym różni się dusza sportowca od duszy zwykłego człowieka?
- Zwykły człowiek nie ma aż tak dużych obciążeń psychicznych jak sportowiec. Sportowiec wie, że on pracuje tylko sobą, jego ciało jest najważniejszym narzędziem w pracy. Jakakolwiek kontuzja albo wycofanie się sponsora już wpływa na jego zachowanie. On nie może zachorować, musi szybko wyjść z kontuzji, z choroby i wie, że tylko on jest odpowiedzialny za to, co robi. To jest trochę podobne do jednoosobowej firmy. Proszę zauważyć, jacy sportowcy wygrywają. Ci, którym umożliwiono indywidualny tok przygotowania. Jeśli potrzebowali dodatkowych osób w sztabie szkoleniowym, takie osoby im zapewniono. Tacy sportowcy właśnie odnoszą sukces.
Psycholog sportu trenuje przede wszystkim głowę. To jak z treningiem na siłowni, gdzie sportowiec trenuje mięśnie. Psycholodzy sportu w treningu mentalnym dbają o głowę sportowca. Potrzeba kilku miesięcy, żeby taki trening zdolności umysłowych przeprowadzić i żeby był skuteczny, i żeby zawodnik mógł z niego korzystać. To taki minimalny czas potrzebny, aby wdrożyć podstawowe umiejętności.

- A jakie są te podstawowe umiejętności?
- Umiejętność koncentrowania się, radzenie sobie ze stresem, trening pewności siebie, trening wyznaczania właściwych celów, motywacji. Taki ogólny trening, który można nazwać interpersonalnym, np. poprawa funkcjonowania zawodnika w grupie sportowej. W sportach drużynowych celem psychologa jest zbudowanie ducha drużyny, bo to też jest bardzo ważne.

- Kiedy psycholog wkracza do pracy? Czy tworzy z trenerem wspólną strategię, koncepcję pracy z zawodnikiem?
- To sytuacja idealna, kiedy trener zauważa jakieś rzeczy i czuje potrzebę wprowadzenia psychologa sportu do grupy albo zaangażowania do dla jednego zawodnika. Bardzo często osoby z zewnątrz, rodzice, nauczyciele, przyjaciele przekonują zawodnika, że ma on problemy z głową, i mówią, że powinien pójść do psychologa. Bo np. spala się na starcie. Świetnie mu idzie na treningu, ale na zawodach już gorzej. Zdarza się, że to zawodnik sam zauważa takie problemy i zgłasza się do nas, ale bez konsultacji z trenerem. Niestety w polskim sporcie trenerzy boją się współpracy z psychologiem. Boją się, że psycholodzy zabiorą im jakieś narzędzie pracy. Zabiorą im po prostu robotę, ale to nieprawda, bo my trenujemy zupełnie inne rzeczy. My nie trenujemy zawodnika od strony technicznej.

- Adam Małysz największe sukcesy zaczął odnosić, odkąd w jego życiu pojawił się psycholog sportu.
- Okazuje się, że człowiek ma ogromne zasoby niewykorzystane i to są zasoby mózgu. Nie wystarczy sam trening ciała. Poziom treningu technicznego jest dzisiaj bardzo wysoki na całym świecie i wygrywają ci, którzy wygrywają głową, są mocniejsi psychicznie, mogą przezwyciężyć samych siebie. Jak jest się juniorem, trzeba dostosować się do systemu szkoleniowego. Trzeba jakoś się wdrożyć w sport. Ale później są już indywidualności. Związki sportowe i system szkoleniowy muszą dopasować się do indywidualności, aby te wyjątkowe jednostki mogły osiągać tak wspaniałe sukcesy jak Adam Małysz. Adam intensywnie współpracował z psychologiem i przeskoczył własne słabości. W ciągu zaledwie kilku miesięcy z przeciętnego zawodnika wskoczył na najwyższe podium.

- Jak zmienić przeciętnego zawodnika w mistrza?
- To jest tak, że zawodnik, wydawałoby się, przeciętny, ale w którym drzemią ogromne, jeszcze niewykorzystane pokłady, zaczyna szkolić głowę z psychologiem sportu, zaczyna poznawać swoje dodatkowe zasoby, np. jak dobrze wyznaczyć sobie cel, jak cieszyć się z małych sukcesów, potrafi się skoncentrować, zredukować stres, czego wcześniej nie robił, i nagle zaczyna odnosić ogromne sukcesy.

- Jak wygląda trening psychologiczny?
- Zazwyczaj są to spotkania indywidualne, w gabinecie. Rozmowy, czasami, chociaż rzadko, testy psychologiczne. Sportowcy boją się testów. Częściej są to psychozabawy, które ukazują niewykorzystane obszary, gdzie jeszcze można coś zrobić. Scenki, które się odgrywa, które zawodnik ma zagrać, pokazać swoją postawą pewność siebie... Zawodnik powinien zrozumieć różnice między zwycięstwem i porażką, sukcesem i poddaniem siebie.

- Uczycie ich "odnosić" porażki?
- Jak najbardziej! Porażki zdarzają się bardzo często, nawet częściej niż zwycięstwa, a zaangażowanie zawodnika jest ogromne. Nie zdarzyło się do tej pory, żeby któryś z zawodników nie płakał u mnie w gabinecie. Dlaczego? Dlatego, że to są tak wielkie emocje. Rozczarowania są ogromne, łzy szczęścia zdarzają się rzadko. My jednak zawsze musimy myśleć pozytywnie, nawet w najgorszych sytuacjach.

- Jakie konkretnie rady dają psycholodzy tuż przed zawodami?
- Najprostszym sposobem radzenia sobie ze stresem jest dobre wyznaczenie celów, tego, do czego dążymy. Obniżenie wagi i rangi sytuacji, pokazanie, że na tym życie się nie kończy. Świetnym i wypróbowanym sposobem radzenia sobie ze stresem jest oddychanie przeponą. Uczymy też tego. Uczymy relaksacji i wizualizacji, czyli umiejętności wyobrażenia sobie wcześniej sytuacji, w której zawodnik uczestniczy w dużych zawodach i wykonuje wszystko od strony technicznej świetnie, tak jak na treningach, kiedy nie ma stresu. Zaczynam zwykle od wywołania ujścia pewnych emocji. Pozwalam sportowcowi się wygadać. On często nie ma z kim porozmawiać o swojej porażce. Jeśli sam jeszcze hodował w sobie wizerunek silnego człowieka i był przez resztę w nim utrzymywany, wtedy ma naprawdę poważne problemy. Są w psychologii trzy podstawowe zasady. Z angielskiego stop, start, continue. Uczymy, z czym należy skończyć, co należy zacząć i jak to kontynuować.
Jeden z moich podopiecznych, olimpijczyk z Pekinu, musiał np. pogodzić się z porażką, bo zawiodły warunki pogodowe. Trudno wtedy wyjaśnić przyczyny przegranej, motywacje jednak na tym cierpią.

- Ale praca ze sportowcem powinna polegać na tym, żeby motywować, nie żeby przygotowywać na porażki.
- My w ogóle nie mówimy o porażkach. Mówimy o zwycięstwach. Psycholog nie jest terapeutą, my nie leczymy z choroby, lecz ćwiczymy w zawodnikach zdolności umysłowe, które później mają im służyć.

- A jakie uczucia towarzyszą uprawianiu sportu?
- To przede wszystkim odporność na niesamowite naciski z zewnątrz. Ze strony sztabu szkoleniowego, dalszego i bliższego środowiska zawodnika. Media, rodzina, kibice, nacisk ze strony samego siebie. Odporność na presję otoczenia jest bardzo ważna.

- Agresja? Dla mężczyzn bardzo naturalna. Odnoszę wrażenie, że niektórym polskim sportowcom przydałoby się więcej pary.
- Tak, ambicja na pewno jest. Ale nie jest to wyjątkowa cecha sportowców. Każdy z nas jest na swój sposób ambitny, chce coś osiągnąć. Z agresją jest różnie. Niektórzy potrzebują jej więcej, inni mniej. Sami sportowcy powinni wiedzieć najlepiej, jakie mają granice. Nie mogą na pewno poddać się tłumowi, muszą do końca zachować kontrolę nad sobą. Sportowiec, który nie panuje nad sobą, nie może dobrze wykonać zadania. Agresja to rzadki problem, to raczej kontrola emocji.

- Strach, lęk? Czego boi się sportowiec?
- W każdym sporcie jest tak, że pojawia się strach. Np. czy uda się odbić piłkę, czy dam radę, czy mi się uda. Stres, który paraliżuje. Mimo że na treningu w warunkach neutralnych wszystko dobrze wychodziło, na zawodach niestety nic nie idzie, jak trzeba. Ciężkie nogi, ucieka gdzieś ręka, wszystkie techniczne aspekty danej dyscypliny idą w zapomnienie.

- I psycholog w tych najtrudniejszych momentach jest obecny przy zawodniku?
- My trenujemy z zawodnikiem wcześniej i przygotowujemy go, żeby był samodzielny, żeby te psychologiczne umiejętności wypracował sobie przed zawodami. Zawodnik na starcie ma być samodzielny, sam wiedzieć, jak pokonać stres, bo już się tego nauczył. Jako psycholog mogę na starcie to wszystko jeszcze raz mu powiedzieć, przypomnieć o jego możliwościach. Najczęściej mnie na starcie nie ma, bo nie mogę wszędzie pojechać z zawodnikiem. Psycholog powinien być na stałe w umyśle zawodnika. Sportowiec ma ciągle pamiętać o jego radach.

- I wtedy wygra?
- Wygra z samym sobą, pokona strach. Mój zawodnik jest wyedukowany, bo to jest psychoedukacja. Psycholog uczy zawodników, jak mają się zachowywać, żeby stres nie stał się przyczyną porażki. Badania wskazują, że to głowa przeważa, a nie przygotowanie techniczne.

- Czyli te relacje, które psycholog wypracowuje z zawodnikiem na treningu, nie mogą być za bliskie, żeby sportowiec za bardzo nie przyzwyczaił się do obecności psychologa?
- To nie są relacje. To po prostu nauka. Tutaj musimy odróżnić psychoterapię od psychologii sportu. Psychoterapia wkracza głębiej w sferę prywatnego życia zawodnika, w dzieciństwo, sytuację w rodzinie itd. A psychologia sportu zajmuje się psychoedukacją, uczy zawodnika, jak ma postępować, jak stawać się coraz lepszym.

- Jak głęboko wnika w życie sportowca?
- Nie dotykamy sfery życia prywatnego. Kiedy mamy do czynienia z juniorami, nie interesuje nas, kto ma ile sióstr czy braci. Interesuje nas np., co się dzieje na korcie, jak ten młody tenisista postępuje.

- Nie interesują psychologów osobiste problemy sportowców?
- Poznanie całego środowiska życia sportowca jest ważne i taki pierwszy wywiad ogólny się przeprowadza, ale nie jest on bardzo głęboki, nie na tyle, żeby dotykać delikatnych spraw. Miałam kiedyś takiego zawodnika, który na pierwszym spotkaniu powiedział, że on o żonie mówić nie będzie, a ja w ogóle nie chciałam o tę żonę pytać. Mnie interesowało tylko to, jak on się zachowuje na zawodach. To przykład mylnego myślenia o psychologii.

- O czym sportowiec myśli, gdy przegra?
- Najczęściej mówi, że spalił się na starcie. Zobaczył przeciwnika, uznanego rywala, i przegrał. Na zawodach wszystko może wywołać negatywne myśli. Lepszy i nowocześniejszy strój przeciwnika też ma znaczenie. Zawodnik musi mieć pewność siebie.

- Pani pierwsze zdanie do przegranego zawodnika?
- Pytam, co się stało. Chcę, żeby sam to powiedział.

- Jaka najczęściej pada odpowiedź?
- Za bardzo chciałem. Sportowcy liczą często na więcej niż aktualne możliwości. Stawiają sobie wtedy niemożliwy do osiągnięcia cel. Trzeba nauczyć ich dostrzegać małe sukcesy. To nie muszą być najwyższe laury. Trzeba patrzeć, co jest przed nami. Zostawić porażkę za sobą.
Każdy sportowiec chce wystartować na 100% swoich możliwości. Ale w szczególnych sytuacjach, takich jak zawody olimpijskie, zawodnik chce wystartować na 110%. Musi zaryzykować. I my jesteśmy od tych dodatkowych 10%, które mają dodać mu pewności siebie. Od tego, że zaryzykuje i to ryzyko mu się opłaci. Do prestiżowych zawodów zawodnik podchodzi inaczej. My mamy sprawić, żeby podchodził tak samo jak do każdych innych. Chcemy wyrobić w sportowcu przekonanie, że każde zawody są ważne, te na podwórku i te na dużym stadionie. Chodzi o to, żeby zdjąć z niego to psychiczne obciążenie. Kiedy na szali jest medal, on musi wiedzieć, jak go zdobyć. Na tym polega wyrabianie skuteczności działania. Zawodnicy w końcu różnią się od siebie. Jednego można zmotywować cukierkiem, drugiego marchewką.

- Czy płeć ma jakieś znaczenie w budowaniu osobowości zawodnika?
- Tak. Kobiety są bardziej emocjonalne, a mężczyźni lubią konkrety, przemawiają do nich mocne argumenty. Jeśli ktoś dzwoni do mnie i chce ze mną współpracować, to z reguły wie, czego chce. Nie mogę przyjąć osoby, która nie wie, po co do mnie się zwraca albo ma wobec mnie jakieś zastrzeżenia i uprzedzenia. Między nami nie będzie żadnej nici porozumienia. Fakt, że przegrany sportowiec przychodzi, świadczy, że chce dalej walczyć. Wytrzymałość psychiczna jednak jest bezpłciowa, zależy od pojedynczego człowieka.

- Kiedy zawodnik wyjedzie na dużą imprezę, a wcześniej media i wszyscy wokoło trąbili, że jest faworytem, powinien wygrać i przywieźć złoty medal, a nagle przegrywa i złotego medalu nie ma...
- Na wynik mają wpływ trzy czynniki. Sam zawodnik, otoczenie, czyli media i kibice, oraz trener. Jeżeli wsparcie jest z każdej z tych stron, możemy myśleć o sukcesie. Ale jeśli są zbyt duże naciski i coś nie zagra, porażka murowana. Najtrudniejsze jest rozczarowanie, niespełnienie celów.

- Stąd ukrywanie sportowców przed zawodami?
- Mówi się krytycznie o izolowaniu piłkarzy przed ważnym meczem. Ale takie zamknięcie jest bardzo dobre. Osobiście odradzam zawodnikom czytanie forów internetowych. Zawodnicy śledzą internet i później się załamują. Opinie zwyczajnie są podzielone, ale oni czytają i pamiętają głównie te negatywne. I w czasie kolejnych zawodów sportowiec będzie identyfikował się ze złą opinią kibiców. Jestem beznadziejny i tak mnie widzą. Była taka sytuacja z siatkarką, która zrezygnowała z kariery, jak sama powiedziała, zaszczuta medialnie. Osoba wrażliwa chce dobrego wizerunku i nie wytrzymuje często krytyki oraz napięcia wywołanego oczekiwaniami środowiska zewnętrznego.

- O przegranej Tomasza Sikory w Vancouver mówi się, że zawinił stres, że brakowało wsparcia psychicznego.
- To mógł być stres lub przypadek. Żal. Może nie był w najlepszej formie. Tomasz jest zbyt doświadczonym zawodnikiem, żeby ulec oczekiwaniom kibiców i mediów. Myślę, że tutaj zawiniły nadzieje i oczekiwania środowiska. Niewielu mamy zawodników, którzy mogą rywalizować w sportach zimowych ze światową czołówką. Dlatego tę niewielką iskierkę nadziei na medal Tomka rozdmuchano do dużego ognia. No i się spaliło, chociaż Tomek dał z siebie wszystko i zajął przyzwoite miejsce.

- Kto w takim razie ponosi odpowiedzialność za zwycięstwo czy porażkę? Cały zespół?
- Podstawowym błędem jest zła atrybucja. Tzn. szukamy wyjaśnień poza samym sobą i przypisujemy przyczyny porażki komuś innemu. To naturalne zachowanie. Kiedy spóźnia się kolega, mówimy, że jest spóźnialski, gdy my się spóźnimy, był korek. Winnych może być wielu. Ale nie o to chodzi. Jedna porażka nie przekreśla dalszej kariery. Zawodnika trzeba przywrócić do stanu normalności, czyli żeby myślał o kolejnych zawodach, o dalszym trenowaniu. Istotą sportu jest dążenie do wyznaczonego celu, a nie rozpaczanie nad porażkami.

- Jak długo u sportowca trwa stres po porażce?
- To bardzo indywidualna sprawa. Może trwać dzień, dwa. Zależy od intensywności emocji, jak długo działają, również od odporności psychicznej. Zdarza się, że stres trwa dłużej, tydzień, dwa miesiące, do następnych dużych zawodów, ale też może się przeciągać i trwać latami. Musi być czas, żeby emocje opadły, żeby zacząć na nowo pracę nad sobą, pamiętając również o ostatniej porażce. Sportowiec zawsze intensywnie przeżywa każde zawody. Nawet po sukcesie należy odpocząć.

- Ale to chyba naturalne, że zawsze lepiej odbieramy zwycięstwa niż przegrane. Szczególnie w Polsce, gdzie wielkie sportowe sukcesy są towarem deficytowym.
- My, Polacy, nie jesteśmy przygotowani na sukces. Miałam kiedyś w gabinecie mistrza świata, po dużych zawodach, które wygrał, i zapytałam, jak poszło. Odpowiedział, że wygrał, bo przeciwnik był gorszy. Ale to był dwukrotny mistrz świata, wygrać zdarzyło mu się dwa razy, więc to nie był przypadek. Zawodnik sam nie dostrzegał w sobie sukcesu. Polacy nie potrafią poradzić sobie z własnym sukcesem.

- Adam Małysz wypomniał dziennikarzom, że kilka lat temu zapowiadali jego koniec.
- Właśnie! Proszę zauważyć, że on kolejne osiem lat trenował, nie poddawał się i jaki osiągnął sukces. Dwa srebrne medale! To wzór mistrza. Cały czas wierzył w siebie, ale wierzył też trener i wielu innych. Pozytywne nastawienie zaprocentowało. Inna sprawa, że do Adama dostosował się system. Zindywidualizowane podejście do sportowca przyniosło, jak mówiłam, efekty.

- Na igrzyska olimpijskie pojechała duża grupa polskich sportowców i tylko dwóch wróci z medalami. Czy wśród pozostałych pojawia się zazdrość?- Zwykle w grę wchodzi rozczarowanie. Osoby, które pojechały, wierzyły w swój sukces i przegrały, są rozczarowane. Lata wyrzeczeń i wysiłków poszły na marne. Bardzo chciały, ale im nie wyszło. Im większa porażka, tym większe rozczarowanie. Przegrana walka boli, jednak w konsekwencji może stać się przyczyną i bodźcem do dalszej walki, do osiągnięcia wielkiego zwycięstwa.

http://www.przeglad-tygodnik.pl/pl/arty ... lowie-stoi

[Sempere]

Po co psycholog w sporcie?

Spoiler:

Rywalizacja wśród zawodników, choć najbardziej spektakularna stanowi tylko jedną z odsłon sportu. Na arenie ścigają się niemal wszyscy. Od ekipy naukowców i trenerów po całe zespoły medyczne z różnych krajów. Wciąż poszukuje się skuteczniejszych metod, technik i narzędzi, które pozwolą zawodnikom osiągnąć jeszcze lepsze wyniki. W dużej mierze opierają się one na doskonaleniu ciała, budowaniu wytrzymałości, wydobywaniu siły tkwiącej w mięśniach przy odpowiedniej diecie, suplementacji i odnowie biologicznej. Wymogi współczesnego sportu są jednak tak wyśrubowane, że o medalach rozstrzygają niekiedy setne i tysięczne. Niemniej jednak, to właśnie one decydują. Pytanie, co jeszcze można zrobić, gdzie szukać zapasów energetycznych, pozostaje cały czas otwarte.
Jak to się zaczęło

Ponad 100 lat temu Norman Triplett w swoim eksperymencie badał czynniki, które miałyby wpływać na wyniki cyklistów. Dodatkowych źródeł energii zaczęto upatrywać w psychice człowieka. Z początku psychologia interesowała się sportem od strony czysto teoretycznej. Chociaż szybko zauważono, że bez względu na dyscyplinę można wyłonić pewne cechy psychiczne wspólne dla mistrzów.

Pierwsze pytania

Psychologowie głównie z Australii i USA interesowali się tym, co skłania ludzi do poddawania się morderczym treningom, do zgody na ciągłą rywalizację i ocenę, nie za to jakim się jest człowiekiem, ale za wynik, który się osiąga. Jednak najbardziej interesująca była kwestia tego co decyduje, że właśnie ten, a nie inny zawodnik staje na najwyższym stopniu podium? Na podstawie rozmów, wywiadów, w których pytano sportowców, co czuli, myśleli, jakie było ich zachowanie przed, w trakcie i po zawodach zauważono, że zawodnicy dochodzący do szczytowych osiągnięć sami potrafią regulować swój poziom pobudzenia, są stabilni i bardziej pewni siebie, potrafią należycie koncentrować się na elementach istotnych, mają poczucie kontroli sytuacji. Ponadto lubią, to co robią. Cechuje ich determinacja i zaangażowanie. Pytanie, które następnie zadali sobie psychologowie brzmiało: czy i w jaki sposób można opisane cechy świadomie kształtować w celu poprawy poziomu osiągnięć sportowych?

Psycholog „nie zawsze równa się” problem

Takie zorientowanie na rozwój może dziwić osoby, które do tej pory kojarzyły psychologa wyłącznie z sytuacją problemową. Trening umiejętności psychicznych, jak każdy inny trening, jest procesem długotrwałym, celowym, posiada systematykę i plan, wymaga oceny przebiegu i oceny efektów, a jeśli to konieczne modyfikacji. Czyli: psycholog w sporcie głównie skupia się na prowadzeniu długotrwałej pracy ukierunkowanej na efektywniejsze działanie zawodnika w określonych sytuacjach, dostarczeniu i nauczeniu takich sposobów radzenia sobie z trudnościami, aby w przyszłości sam przewidywał i ograniczał ich ewentualne negatywne skutki. Poprzez trening mentalny dążymy do optymalnego działania w określonych sytuacjach sportowych. W tym celu psychologia sportu wykorzystuje teorie, zasady i techniki zaczerpnięte z psychologii ogólnej (wywiad, obserwacja, testy, itp.)

Narzędzia i metody

Psychologia sportu dysponuje też charakterystycznymi narzędziami i metodami, takimi jak np.: trening relaksacji, koncentracji, wizualizacja, itp. Zdarza się, że kontakt z psychologiem może mieć charakter jednorazowego spotkania, kiedy to sportowiec jest po prostu ciekawy lub chce uzyskać konkretną informację. Czasem jednak, jeśli zachodzi taka konieczność, może mieć charakter interwencji w sytuacjach kryzysowych, tzw. „życiowych”, czy w przypadku kontuzji. Sportowcy, szczególnie ci, którzy powoli kończą karierę zaczynają myśleć, co będą robić poza sportem. Takie myśli mogą hamować osiągnięcia zawodników. Dlatego warto wyprzedzić je odpowiednimi działaniami profilaktycznymi np.: poprzez planowanie działań, wypracowanie metod radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, zadbanie o dobrą komunikację oraz wsparcie, ale takie, które jest dopasowane do potrzeb zawodnika. Kluczem do rozwiązania przez zawodnika każdego zadania jest zrozumienie całokształtu sytuacji, w której się znalazł. I tu ważnym aspektem pracy psychologa jest psychoedukacja. Zrozumienie tematu, sytuacji problemowej jeszcze jej nie rozwiązuje, ale czyni przystępniejszą i bardziej znajomą, a przez to możliwą do rozwiązania.

Praca z zawodnikiem i … trenerem

Podstawą pracy z zawodnikiem jest relacja oparta na zaufaniu i uczciwości, która również wymaga czasu. Bardzo ważny jest dobry kontakt z trenerem, ponieważ to on spędza najwięcej czasu z zawodnikiem i posiada istotne informacje na jego temat, np.: jak zawodnik funkcjonuje na treningach, jak sprawdza się w sytuacji startowej zawodów mniejszej i większej rangi. Istotne jest to, by ustalić z zawodnikiem obszary, nad którymi on chce pracować, zaproponować te, w których psycholog widzi potrzebę zmiany. Nabycie umiejętności świadomego wyznaczania i realizowania celów, obserwowanie i korygowanie własnych reakcji, analizowanie błędów, organizowanie pracy i ocenianie jej efektów mogą przynieść korzyści zawodowe jak i osobiste. Taki „monitoring psychologiczny” pozwala zmniejszyć ryzyko bezradności i przypadkowości działania, a pomaga bardziej skupić się na osiągnięciach. Zaplanowane działanie daje większe uporządkowanie, a co za tym idzie kontrolę i spokój. Psycholog proponuje zastąpienie schematu myślowego „byle tylko nie przegrać” perspektywą, „co mogę zrobić”. Systematyczny trening mentalny wymaga czasu i ogromnej pracy nad sobą, ale nie każdy zawodnik jest gotowy i nie każdy chce podjąć tego typu wysiłek.

Profilaktyka

Metody i techniki, którymi dysponuje psycholog są w większości narzędziami, do których przy sprzyjających warunkach zawodnicy o klasie mistrzowskiej dochodzą sami. Zdarza się jednak tak, że z jakiś względów nie są one przez nich stosowane lub korzystanie jest utrudnione. Ważne by odkryć, co dla kogo jest techniką skuteczną. Oczywiście było by ideałem gdyby pracę nad pożądanymi umiejętnościami psychicznymi można by zacząć już z młodszymi zawodnikami. Wyrobić w nich nawyk dbania nie tylko o ciało, ale i „głowę”. Wówczas takie działania miały by jak najbardziej charakter profilaktyczny.

Co z tego zawodnika będzie?

Szkoda, ale przewidzieć przyszłości po prostu się nie da. Karty i szklana kula nie stanowią narzędzi pracy psychologa. Zatem, który zawodnik osiągnie największe sukcesy? Szanse ma wielu. Można czynić pewne predykcje znając układ cech zawodnika. Istotnym jest jednak to, jak on z nich korzysta. Pewne niedostatki można nadrabiać efektywnymi mechanizmami radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Szczególnie u młodych zawodników należy zachować ostrożność oraz postawę etyczną w osądach. Samo posiadanie cech, zdolności jeszcze nie świadczy o wielkości. Znać drogę, to nie to samo co nią podążać. Przepisów na sukces może być wiele.

Indywidualizacja

Tak jak w treningu sportowym, tak i w treningu mentalnym ważną rolę odgrywa indywidualizacja. To, co pasuje jednemu zawodnikowi wcale nie musi odpowiadać i być skuteczne w drugim przypadku. Aczkolwiek są ustalone ogólne zasady treningu mentalnego jednak psycholog z dużą wrażliwością powinien używać odpowiednich technik dopasowanych do konkretnego zawodnika.

Co przeszkadza?

Nie tylko na naszym gruncie sportowym (choć jest to dość często spotykane) zdarza się, że potencjał sportowy może być hamowany przez trudności natury psychologicznej, np.: brak pewności siebie, zbyt duży lęk. Ważne, by wskazać zawodnikowi, że na tym polu jest jeszcze dużo do zrobienia. Sama zmiana zachowania, sposobu myślenia o sobie, postawy wobec życia zależy w dużej mierze od zawodnika. Często, jakby wbrew logice, zawodnicy boją się wygrywać. Wolą zachować dotychczasowy poziom osiągnięć, który prawdopodobnie nie zapewni im kluczowych rezultatów, ale przynajmniej da bezpieczne miejsce w dotychczasowej hierarchii. Przyjmuje się, że poziom wykonania zadania jest bezpośrednim wskaźnikiem tego co o sobie myślimy i czujemy. Optymalny stan psychiczny prowadzi do lepszego poziomu wykonania. Choć stan ten nie gwarantuje szczytowych osiągnięć to m.in. dzięki niemu stają się one możliwe lub bardziej prawdopodobne.

A więc trening ciała i … „głowy”

Trening mentalny stanowi część przygotowania zawodnika do startów. Podstawą jest trening sportowy. Jeśli tu nie będzie pewności, to trudno szukać jej w treningu mentalnym. Człowiek rodzi się z pewnym potencjałem, zdolnościami, ale mechanizmów i strategii radzenia sobie uczy się w trakcie życia. Byłoby dużym nadużyciem i błędem myślenia, iż psycholog posiada magiczne sposoby, szybkie rozwiązania. Każda zmiana wymaga ogromnej pracy, dobrej woli i chęci porzucenia tego, co stare i podjęcia ryzyka bez stuprocentowej gwarancji na powodzenie. Nie mniej warto próbować nowych metod, szukać rozwiązań tam, gdzie stare nie przynoszą zamierzonego efektu lub gdy brakuje właśnie tego ułamka sekundy…

http://www.magdalenafrukacz.pl/7/artyku ... w-sporcie/

[DUN I LOVE]

Rewelacyjny temat, będzie stanowił źródło cennej wiedzy.

Znakomicie selekcjonujesz tematy i artykuły, Sempere.

[Sempere]

Dzięki Dun, postaram się znaleźć jeszcze trochę ciekawych artykułów.

[Barty]

Dzięki, przyda mi się, ostatnio przegrywanie supertiebreaków z 9-6 na 9-11 nie było mi obce.

[Sempere]

Odejście Małysza z punktu widzenia psychologa sportu

Paweł Habrat

Małysz to nie tylko medale...

Odejście Adama Małysza od aktywnego sportu wielu postrzega jako stratę. Jednak zapominamy, jak wiele po sobie nasz Mistrz pozostawia. A pozostawia również rzeczy które nie są mierzalne liczbą zdobytych medali.

O gwiazdach filmowych mówimy, że odchodzą w blasku sławy a później o nich zapominamy. Tylko wkład niektórych z nich w rozwój sztuki filmowej czy teatralnej jest trwały. Ich kariera się kończy ale aktywny udział w rozwoju umiejętności następców trwa. I tak będzie z Adamem, czy tego nasz Mistrz chce czy nie. Na Adama Małysza patrzę przez pryzmat psychologa sportu. Czego zatem nauczył nas Wielki Mistrz Adam Małysz?

Wzrost świadomości roli psychologii w sporcie

Przede wszystkim Małysz zapoczątkował przełom w dotychczasowym podejściu do treningu mentalnego. Odnosząc sportowe sukcesy Adam Małysz wielokrotnie podkreślał udział swojego psychologa, profesora Jana Blecharza. Psycholog pomagał w przygotowaniu do sytuacji startowej. Sam Mistrz upowszechniał terminologię i techniki stosowane w psychologii sportu. Przypomnę słynne: „koncentrowanie się na oddaniu dwóch dobrych skoków, a nie na rywalizacji”. Obecnie – choć sytuacja jest jeszcze daleka od ideału – coraz częściej dostrzega się i docenia rolę psychologii sportu w poprawianiu skuteczności przełożenia działań treningowych na sytuację startu w zawodach.

Być upartym w dążeniu do celu, walczyć z presją i krytyką

Małysz, jak każdy sportowiec miał trudne chwile w swojej karierze. Forma odeszła i zaczęły pojawiać się opinie, że to już jest jego koniec, że się nie podniesie. Podniósł się jak największy Mistrz. I kiedy słyszę z ust sportowców narzekania , że się nie da, że czegoś nie warto robić, że to chyba już koniec... przypominają mi się postawa Adama Małysza, który też miał chwile zwątpienia. Jednak za każdym razem przełamywał pewną granice i z uporem godną podziwu dalej stawał na belce i starał się skupić na oddaniu swoich dwóch dobrych skoków.

Wzór do naśladowania

Dla wielu Pan Adam Małysz stał się ikoną sportu z którym można było się utożsamiać. Nie wzorem wyidealizowanym ale bardzo realnym. Niedawno będąc na zgrupowaniu Kadry PZT w Zakopanem miałem okazję rozmawiać i pytać młodych tenisistów o ich sportowych idoli. Znaleźli się wśród nich oczywiście tenisiści: Nadal i Federer, ale również skoczek narciarski -Adam Małysz. Kiedy zapytałem dlaczego Adam Małysz to nie wymieniono jego medali, ale te cechy osobowości, które zawsze prezentował: skromność, brak zawiści o sukcesy innych, wytrwałość w dążeniu do celu, indywidualny styl własnej kariery sportowej. Dziś dziękujemy Panu Adamowi i... żegnamy go. Ale przecież to nie jest pożegnanie na serio. Bo był Pan i jest Pan nadal kimś, kto aktywnie uczy innych jak cieszyć się z drogi sportowej –nawet jeśli nie prowadzi ona prostą droga na podium.

http://zwoleja.blog.onet.pl/Odejscie-Ma ... 24217433,n

[Sempere]

Pozytywna determinacja - rozmowa z Henrykiem Pilarskim, psychologiem Anny Rogowskiej



Psycholog Henryk Pilarski od 7 lat współpracuje z Anną Rogowską. W tym czasie lekkoatletka zdobyła 7 medali, w tym brązowy olimpijski w Atenach i złoty mistrzostw świata w Berlinie. - To osoba o pozytywnej determinacji, zorientowana na cel, uparta - podkreślił.

PAP: Od siedmiu lat współpracuje pan z Anną Rogowską. Chyba dobrze się poznaliście. Jaka jest zatem mistrzyni świata, która w Daegu będzie bronić tytułu?

Henryk Pilarski: To osoba o pozytywnej determinacji, zorientowana na cel, uparta, świadoma walki, która musi być stoczona i chęci wygrywania.

Jak pod względem psychologicznym przygotowana jest Rogowska do obrony tytułu?

- Bardzo dobrze. Ma bardzo dobrą głowę. To są lata pracy, czy miesiące, które spowodowały, że ona potrafi też sama się odpowiednio nastroić i zbudować taką koncentrację, żeby być wyraźnie zorientowana na cel i o to walczyć.

W jej karierze były dwa trudne momenty. Jeden trzy lata temu, kiedy to w kolejnych konkursach nie zaliczała żadnych wysokości, i w końcu czerwca, kiedy pękła jej tyczka podczas konkursu na sopockim molo. Który moment był trudniejszy?

- Myślę, że ten pierwszy. To są zdarzenia, które zawsze występują w konkurencjach o dużej złożoności technicznej. Mało wiedzą zwykle kibice o tym, że się skacze na różnych tyczkach, o różnej twardości, długości. Cały zespół różnych czynników odgrywa określoną rolę i dochodzi do tego jeszcze napięcie wewnętrzne. Dopiero uświadomienie sobie, że posiadamy zdolność zapanowania nad tym, daje efekty.

Czy po złamaniu tyczki ciężko było przekonać Rogowską do ponownego wejścia na skocznię?

- Doskonale wiedziała, że musi to zrobić jak najszybciej. Problem polegał na tym, że to nie było tylko pęknięcie tyczki, ale i uraz kciuka. Natomiast Ania miała świadomość, że istotne jest w jaki sposób i w jakim tempie wstajemy po upadkach. Wygrywają ci, którzy szybko się podnoszą. W tym przypadku opóźnienie było spowodowane kontuzją, która to uniemożliwiała. Można jednak skakać w głowie, w swojej psychice, na sucho trenować i to Ania robiła z dużym zapałem, determinacją i dzisiaj są tego dobre rezultaty.

Rogowska przez te lata współpracy się zmieniła?

- Przebudowa, która przez lata nastąpiła w jej psychice ma trwałe podłoże, które pozwala jej sobie radzić w różnych trudnych sytuacjach. Na sto procent nigdy nie ma pewności, że wszystko wyjdzie. Jesteśmy tylko ludźmi i wiele czynników może na nas oddziaływać, ale generalnie Ania posiada zdolność radzenia sobie samodzielnie.

Łatwo się z nią współpracuje?

- Z dużą satysfakcją. W takiej pracy potrzebna jest akceptacja dwóch osób. Jeżeli ona jest oparta na zaufaniu i zrozumieniu, to wszystko idzie łatwo. Nie zadajemy sobie wówczas ran słownych, tylko sobie pomagamy, wspieramy. W momencie kiedy możemy sobie szczerze wyznać nawzajem co komu dokucza, to na pewno współpracuje się bardzo dobrze.

Macie jakiś taki swój rytuał przed zawodami?

- Spotykamy się tyle razy ile potrzeba. To raczej nie jest limitowane. Jak widzę, że chce porozmawiać, to rozmawiamy. Czasami wraca się do przeszłości, by wydobyć dawne poziomy satysfakcji albo pozytywne reakcje, które w konsekwencji wywołują takie nastawienie, że sobie poradzę. Oprócz spotkań są maile, telefony. Czasem jest tak, że między ludźmi płynie określona energia. Bywa że możemy nie rozmawiać, a ta energia jest.

http://www.sportowefakty.pl/la/2011/08/ ... m-psychol/

[Sempere]

Współpraca zawodnika z psychologiem - jak rozpocząć?

Spoiler:

Wstęp

Właściwe dookreślenie oczekiwań odnośnie relacji na początku kontaktu w dużym stopniu warunkuje rozwój procesu interpersonalnego pomiędzy psychologiem a zawodnikiem lub grupą sportową. Obydwie strony, zarówno psycholog jak i zawodnik (bądź grupa sportowa) powinny mieć możliwość wyrażenia oczekiwań i potrzeb a także sprecyzowania tego, co mogą w danym momencie z siebie dać oraz co gotowi są "brać". Dotyczy to zarówno czasu, energii, jak i metod, którymi chcemy pracować. Oczywistym jest, że nie da się ustalić wszystkich szczegółów pracy już na początku (np. dokładnej ilości potrzebnego czasu na to, aby zawodnik opanował metody relaksacyjne). W pewnych kwestiach trzeba być elastycznym, dostosowując się do aktualnych zapotrzebowań. Ważne są jednak ramy współpracy oraz jasno sprecyzowane zasady i reguły wspólnego bycia.

Wybór czy przymus?

Pierwszym pytaniem, które zadaje sobie otrzymawszy propozycje współpracy jest to czyją inicjatywą było poproszenie psychologa o współpracę. Zdarza się, iż o taką współpracę prosi sam zawodnik. Sam wyczuwa, że taka pomoc jest mu potrzebna, że w sferze psychiki tkwią w nim duże rezerwy, do których samemu trudno mu sięgnąć. Jeżeli inicjatywa kontaktu z psychologiem wychodzi od samego zawodnika, można mówić o jego dużej samoświadomości i co najmniej o tym, iż zawodnik, jeśli jeszcze nie jest, to dąży do tego, aby być zawodnikiem dojrzałym. Ma on szerokie spojrzenie na rozwój swojej kariery i zauważa, jak wiele czynników wpływa na prezentowany poziom wykonania zadań, których się podejmuje. Sam sięga do pomocy specjalistów i określa, w sposób mniej lub bardziej intuicyjny, jakie są jego oczekiwania w stosunku do nich. Dużo częściej jednak to sam trener prosi o współpracę. Chęć współpracy ze strony trenera powinna się naturalnie uzupełniać otwartością na kontakt z psychologiem ze strony zawodnika.

Współpraca staje się bardzo utrudniona, jeśli w ogóle możliwa, w co najmniej dwóch sytuacjach. W pierwszej - zawodnik chce współpracy z psychologiem - trener ją deprecjonuje. Sytuacja niezmiernie trudna - trener, który ma być naturalnym autorytetem dla zawodnika, sieje wątpliwość, czy praca z psychologiem ma sens. W drugiej - trener wychodzi z inicjatywą kontaktu z psychologiem - zawodnik nie wyraża zainteresowania taką współpracą. Zdarza się, iż zawodnik kompletnie nie orientuje się, kim jest psycholog sportu oraz na czym polega praca z nim. Odrzuca ją stwierdzając, że jemu to nie jest potrzebne. Bardzo ważne jest tutaj uszanowanie jego woli. Nie mogę powiedzieć, co prawda o takim zawodniku, że ma otwarte struktury poznawcze i cały czas chce się rozwijać. Proces rozwoju jest sprawą osobistą. Moment, który ja uznaję za słuszny niekoniecznie musi pokrywać się z gotowością do pracy nad sobą drugiej strony. Tym bardziej, że taki zawodnik może bardzo poprawnie funkcjonować w sporcie i odczuwać satysfakcję z własnego poziomu sportowego. Zdarzyć się może, iż w wyniku takiej nieingerencyjnej postawy psychologa, w zawodniku z czasem wzbudzi się zainteresowanie pracą tego specjalisty.

Istnieje możliwość, iż inicjatywa współpracy powstanie ze strony zarządu związku czy klubu. Dużo zależy od tego, w jaki sposób zarząd przekaże trenerowi decyzję o wprowadzeniu do sztabu szkoleniowego psychologa. Komunikat w formie nakazu uruchomi obawy i opór. Możliwe są również odczucia trenera takie jak: "nie jestem wystarczająco dobry i dlatego dają mi psychologa". Konsultacje psychologa z trenerem przed podjęciem decyzji nie tylko pokażą liczenie się z jego zdaniem, ale także tworzą pole do życzliwego przyjęcia, a to da nadzieję na owocną współpracę dwóch, bardzo ważnych dla zawodnika osób.

Istnieje również możliwość, że sam psycholog zaproponuje nawiązanie współpracy. Jeżeli trafi w zapotrzebowanie trenera, jest szansa powodzenia takiego przedsięwzięcia. Zawsze będzie to jednak mniej lub bardziej ingerencyjne przekonywanie trenera o swojej przydatności i zdarzają się takie sytuacje. Ważnym jest zastanowienie się, w którym momencie oraz dlaczego poproszono psychologa o współpracę. Ideałem byłoby, gdyby stało się to w momencie, gdy tworzy się nowy sztab szkoleniowy, który uznaje, że psycholog powinien być jego członkiem. Wtedy kreują się warunki na profesjonalną, systematyczną, zaplanowaną pracę. Trener decydujący się na takie zorganizowanie grupy szkoleniowej ma swoją wizję prowadzenia ekipy i konkretne oczekiwania w stosunku do jej członków, również w stosunku do psychologa.

W polskim sporcie tworzą się takie grupy. W ten sposób rozpoczęła się moja współpraca z kadrą narodową narciarstwa alpejskiego kobiet. Po dwóch latach pracy udało nam się zdobyć Puchar Europy w klasyfikacji generalnej slalomie specjalnym (2005), co było niewątpliwie zasługą całego sztabu i zawodników. Wspólna praca od początku dawała możliwość budowania procesu zaufania, otwartości w tempie oraz zakresie odpowiednim dla każdego z uczestników grupy.

Częstszą wydaje się być sytuacja proszenia psychologa o kontakt po zakończeniu sezonu startowego, jeśli wyniki nie były takie, jakich oczekiwano. Warto poruszyć dwie sprawy. Trener może rzeczywiście rozwojowo, autentycznie dojrzeć potrzebę i użyteczność pracy psychologa. Planuje rozpoczęcie sezonu przygotowawczego i daje psychologowi czas na to, żeby ten mógł wprowadzać swoje metody. Podchodzi do tego realnie - wie, że na efekty trzeba będzie pewien czas poczekać. Może jednak zdarzyć się i tak, że trener będzie chciał zabezpieczyć się i niejako przesunąć odpowiedzialność za wynik na psychologa.

Najmniej komfortowe, dające realne małe możliwości pracy, jest zaangażowanie psychologa w trakcie sezonu, niejako interwencyjnie. Zdarza się to na przykład w sytuacji, gdy zawodnik miał bardzo dobre wyniki w testach kontrolnych przez cały sezon przygotowawczy, natomiast starty w ogóle tego nie potwierdzają. Jak będzie przedstawione to w późniejszej części tego artykułu, metody i techniki pracy psychologicznej, zanim zostaną wprowadzone podczas zawodów, powinny zostać sprawdzone i wyćwiczone w sytuacji treningowej. W trakcie sezonu trudno o stworzenie takich warunków. Bywają okresy startów za startem, meczów po meczu z wplecionymi pomiędzy nimi treningami. Nie są to warunki komfortowe do pracy ani dla zawodnika ani dla psychologa.

Zawodnik w trakcie sezonu, gdy nie startuje na miarę swoich oczekiwań często potrzebuje po prostu spokoju. I tutaj tworzy się potencjalna trudność i zarazem duże wyzwanie dla specjalisty. Musi on tak wprowadzać swoje metody, aby zawodnik miał szanse z nich skorzystać a jednocześnie, aby to nie wpływało negatywnie na odczuwany przez zawodnika poziom spokoju. Ważne, aby jasno i stanowczo powiedzieć, iż działanie ma charakter doraźny, interwencyjny. Może być początkiem pracy z zawodnikiem, ale na efekty trzeba będzie poczekać. Potrzebny jest dłuższy okres współpracy i stworzenie odpowiednich warunków do jej prowadzenia.

Obraz psychologa w oczach zawodnika i trenera

Czynnikiem, który może okazać się równie istotny, co opisywane wcześniej problemy są dotychczasowe doświadczenia zawodnika w kontakcie z psychologiem lub ich brak. Początek nowej współpracy to ważny moment, aby rozwiać ewentualne mity na temat tego, czym psycholog w sporcie się zajmuje, wyjaśnić różnice pomiędzy psychologiem sportu a psychologiem klinicznym.

Często osoba psychologa kojarzona jest z osobą terapeuty. Takie skojarzenie może wywoływać niechęć do pracy z psychologiem, jako osobą, która miałaby zawodnika z czegoś "leczyć". To także ważny moment, aby "domknąć" relację z poprzednim psychologiem, jeśli takowy był (szczególnie wtedy, jeśli taka relacja była niezadowalająca, co rzadko bywa winą którejś ze stron, częściej zaś wynikiem naturalnych różnic osobowościowych - zawodnik musi "trafić" na swojego psychologa).

Warto też podkreślić wieloraką rolę psychologa, który może okazać się potrzebny nie tylko wtedy, gdy są problemy. Może również pomóc, aby to, co jest dobre, stało się bardzo dobre. W obecnym sporcie, gdy o końcowym wyniku decyduje tak niewiele, trzeba wykorzystać każdą rozwojową możliwość. Warto również zapoznać się z raportami posezonowymi sporządzonymi przez poprzedniego psychologa. Można tam znaleźć wiele cennych informacji, które w połączeniu z tymi uzyskanymi od trenera i zawodnika, przyczyną się do stworzenia wizji i planu pracy w konkretnej ekipie.

Najważniejsze jest, aby we wszystkich zabiegach, mających na celu zbieranie informacji o zawodniku i trenerze być bardzo ostrożnym. Nie chcieć wiedzieć wszystkiego od razu. Zawodnik, czy też i trener, musi zbudować sobie zaufanie, aby chciał cenne informacje o sobie przekazać.

W pewnym momencie sam psycholog przedstawia swoją wizję pracy. W literaturze możemy znaleźć wiele modeli współpracy psychologa z trenerem i/lub zawodnikiem (Morris, T., Summers, J., 2000; Zdebski, J., 1991; Kowalik, S., 1986). Niektóre z tych modeli czerpią idee z modeli już istniejących, będąc ich modyfikacją i rozwinięcie. Wartym omówienia wydaje się model pracy psychologa w sporcie opracowanym przez Jana Blacharza i Dariusza Nowickiego (Nowicki,D., 1999).

Model współpracy z psychologiem

W modelu tym wyraźnie zaznacza się dwutorowaść oddziaływania psychologa. Oddziaływania w relacji z trenerem, gdzie zadaniem psychologa jest udoskonalanie kompetencji trenera w zakresie m.in. umiejętności komunikowania się, kształtowania postaw i nastawień, kierowania grupą, samokontroli emocji. Drugim obszarem działań psychologa ujętym w tym modelu jest bezpośrednia praca z zawodnikiem. Pierwszym etapem jest diagnoza i monitoring osiągnięć. Na podstawie tego etapu dochodzi do sformułowania problemu i doboru metod pracy nad nim. W kolejnym etapie dochodzi do treningu wybranych metod pracy psychologicznej, aby później móc te metody zastosować w treningu sportowym i jeśli będą one poprawnie funkcjonować, aby móc zastosować je w zawodach sportowych. Etapem końcowym takiej pracy jest start w imprezie centralnej, którą mogą być Igrzyska Olimpijskie. Po takiej prezentacji, pada fundamentalne pytanie, czy trener taką wizję pracy akceptuje. Jakie ma ewentualne pytania? Jeśli trener nadal zainteresowany jest współpracą, następuję taka sama prezentacja modelu pracy zawodnikowi.

Relacja psychologa ze sztabem szkoleniowym.

Jeszcze przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu współpracy, celowym jest zorientowanie się, czy wszystkie osoby odpowiedzialne za szkolenie akceptują obecność i pracę psychologa. Chodzi tutaj o zawodnika, trenera, drugiego trener, menadżera, kierownika ekipy, masażystę, członków związku, zarządu. Bardzo ważna jest jedność dążeń to, aby wszyscy "mówili jednym głosem", aby zawodnik nie miał cienia wątpliwości, że praca, którą wykonuje ma sens. To jest sytuacja idealna, do której należy dążyć, na którą sam psycholog ma wpływ, ale jego działania w tym zakresie są ograniczone. Oczywiście najważniejsze jest, aby pierwszy trener akceptował psychologa, ale i pozostali członkowie ekipy mogą mieć bardzo duże znaczenie. Może zdarzyć się sytuacja, gdzie zawodnik ma na przykład lepszy kontakt z drugim trenerem niż z pierwszym i bardzo będzie się liczył z jego zdaniem.

W ekipie bardzo ważną osobą jest fizjoterapeuta. Zawodnik spędza z nim bardzo dużo czasu w indywidualnym kontakcie, podczas którego dochodzi do wielu swobodnych rozmów. Zawodnik wyczuje, jakie jest stanowisko fizjoterapeuty w stosunku do psychologa. Wszyscy członkowie ekipy mogą wzmacniać lub osłabiać pozycje każdej osoby z zespołu. Oczywiście świadomy zawodnik ostatecznie sam rozezna się w tym, jaka jest wartość każdego członka ekipy, ale inne będzie podejście zawodnika do psychologa, gdy jego pozycja będzie wzmacniana a inna, gdy tego wzmocnienia nie będzie. W takim samy stopniu dotyczy to pozostałych członków ekipy.

Zakończenie

Dochodzimy do momentu, gdy psycholog zna oczekiwania trenera i zawodnika. Przedstawił swoją wizję pracy. Trener oraz zawodnik ustosunkowali się do tego. Teraz trzeba podjąć decyzję, czy akceptuje się proponowane warunki pracy. Ważne czy są jasno określone oczekiwania i zakres kompetencji. Również istotne jest określenie czasu trwania współpracy.

Nadmienić należy, iż przy rozpoczynaniu omawianej współpracy bardzo ważne będzie, aby sam psycholog zachował spokój w działaniu, który objawiał się będzie między innymi w cierpliwym wprowadzaniu metod treningu mentalnego, jak również w wytrwałym oczekiwaniu na zacieśnienie kontaktu z zawodnikiem oraz trenerem. Jest to proces wzajemnego zdobywania coraz większego zaufania.

Pisząc ten artykuł chciałem podzielić wnioskami z moich doświadczeń w pracy ze sportowcami. Etap nawiązywania współpracy, jeśli jest przeprowadzony w sposób przemyślany, zaplanowany, usystematyzowany może właściwie skanalizować energię psychologa, zawodnika i całego pozostałego sztabu szkoleniowego. W Polsce psychologia sportu ciągle rozwija się. Psychologiem sportu zostaje absolwent psychologii, który ma wystarczająco dużo zapału, aby pracować ze sportowcami i odczucie, iż ma kompetencje, aby takiej pracy podołać. Czasem nawet warunek posiadania tytułu magistra psychologii nie dla wszystkich wydaje się konieczny.

Struktury kształcenia psychologów do pracy w sporcie cięgle dążą do doskonałości tak, aby stało się możliwym coraz precyzyjniejsze ustalane standardów zawodowych psychologa sportu. Rozwija się również struktura polskiego sportu, w której coraz więcej ludzi zauważa naturalną potrzebę współpracy z naukowcami, w tym również z psychologami. Istnieje, więc nadzieja, iż rozwinięcie tej struktury pociągnie za sobą wzrost zapotrzebowania na współpracę z naukowcami, którym zostaną stworzone realne warunki do pracy. Celem tej publikacji jest próba pokazania jak może wyglądać praca psychologa w sporcie i zachęcenie do takiej współpracy.

Literatura:

1. Botwina, R., Starosta, W., Mentalne wspomaganie sportowców. Teoria i praktyka. AWF - IWF - IS, Warszawa - Gorzów Wlkp., 2002.
2. Gracz, J., Sankowski, T. Psychologia sportu. AWF, Poznań, 2000.
3. Kowalik, S. Praktyczna użyteczność wiedzy psychologicznej w sporcie. [w:] Teoretyczne podstawy psychologii sportu. Psychologia sportu jako nauka. Seria: Monografie nr 233, AWF, Poznań, 1986.
4. Morris, T., Summers, J. (red.) Psychologia sportu. Biblioteka trenera, Warszawa, 1998.
5. Nowicki, D. Przygotowanie psychologiczne w procesie treningowym i startowym. [w:] red. Jankowska, U., Rogaliki, S. Short Track - łyżwiarstwo szybkie na torze krótkim. COS, Warszawa, 1999.
6. Stawowska, L. Psychologiczna diagnoza w sporcie wyczynowym. AWF, Katowice, 1989.
7. Zdebski, J. Psycholog a trener - model współpracy. [w:] red. Zdebski, J. Psychologa w praktyce sportowej. Materiały Konferencji Naukowej, AWF, Kraków, 1991.

http://www.psychologsportu.pl/art3.html

[Sempere]

Kamil Wódka: "Trzeba obalić ten mit"- wywiad

Spoiler:

Długo wyczekiwany przez wielu kibiców psycholog wreszcie pojawił się w kadrze skoczków. Kamil Wódka jest młody, ambitny i prócz przyczynienia się do sukcesów naszych zawodników ma jeszcze jeden cel - przekonać opornych, że psychologia sportu nie jest formą pomocy dla ludzi z problemami, tylko jednym z elementów treningu. Zapraszamy do lektury wywiadu.

Marcin Hetnał: Jak będzie wyglądała Pana współpraca z kadrą skoczków ?

Kamil Wódka: Współpraca jest podjęta w perspektywie Igrzysk Olimpijskich w Vancouver. Główną grupą, z którą współpracuję, jest kadra A. Podobny plan opieki psychologicznej będę również realizował z kadrą młodzieżową. Będzie to dla nich program inicjujący, czyli - przygotowujący ich do intensywnego treningu mentalnego w przyszłości. Zależy nam na tym, żeby już i ci skoczkowie mogli zostać "zaszczepieni" treningiem psychologicznym.

Marcin Hetnał: Na czym polega taka współpraca - z grubsza - polega?

Kamil Wódka: Nasza współpraca traktowana jest jako dopełnienie szkolenia sportowego. Jest to po prostu rodzaj treningu - treningu umiejętności psychologicznych. Tak, jak trenuje się ciało, tak samo trzeba trenować umysł, bo on również a nawet przede wszystkim bierze udział w rywalizacji sportowej. Ten trening uwzględnia rozwój i doskonalenie umiejętności kontroli jak najlepszego pobudzenia organizmu - zarówno zmniejszenia jak i zwiększenia tego pobudzenia. Nie zawsze jest bowiem tak, że zawodnika należy uspokajać przed startem. Są sytuacje, gdzie potrzebuje on bardziej pobudzenia niż wyciszenia. Ale oczywiście jest to indywidualnie uwarunkowane. Zależne i od typu charakteru zawodnika jak i od sytuacji zawodów.
Trening psychologiczny ma też nauczyć koncentracji uwagi oraz budowania pewności siebie. Jest to również praca nad kształtowaniem odpowiedniej motywacji - zarówno do treningu jak i do startu. Zakładamy, że opieką psychologiczną objęci są nie tylko zawodnicy, którzy mają problemy z tymi umiejętnościami, ale i również ci, którzy chcą te umiejętności doskonalić - na przykład potrzebują intensywniejszej nauki koncentracji uwagi.
Chcę podkreślić ważny aspekt współpracy z psychologiem sportu. W środowisku sportowym, nadal niestety funkcjonuje mit, że do psychologa idzie tylko sportowiec, który ma ze sobą problemy. Trzeba go wreszcie obalić. Zainteresowanie problematyką mentalną nie musi świadczyć absolutnie o zaburzeniu czy jakiejś słabości. Wprost przeciwnie - jest to wyraz psychologicznego mistrzostwa. To znaczy, że zawodnik ma głęboką świadomość własnego potencjału psychologicznego, czyli możliwości wykorzystywania i rozwijania go tak samo jak potencjału fizycznego, motorycznego.
Wykorzystując taką analogię między treningiem psychologicznym a fizycznym, należy powiedzieć jasno: aby trening przyniósł właściwe rezultaty musi być zaplanowany, realizowany systematycznie, na bieżąco monitorowany i dostosowywany do indywidualnych potrzeb każdego zawodnika. Każdy zawodnik - razem z trenerem i psychologiem - wyznacza stosowne cele do pracy oraz metody, dzięki którym będzie te cele realizował.

Marcin Hetnał: Jak Pan wspomina poprzedni okres współpracy z kadrą - za czasów Heinza Kuttina? Pożegano Pana wtedy po angielsku. Nie żywi Pan urazy?

Kamil Wódka: Uważam, że nie powinniśmy ignorować tego, co wydarzyło się w przeszłości. Wolę wyciągać z niej konstruktywne wnioski. Tamten okres pracy dużo mnie nauczył. Przeanalizowałem go, wyciągnąłem właściwe wnioski i zamknąłem. Teraz patrzę na to, co przede mną i koncentruje się na tym, aby dobrze wypełnić moje nowe zadania. Regułę te zalecam również sportowcom, z którymi współpracuje - „wyciągnij wnioski, abyś wiedział jak w przyszłości postępować, skup się na swoim zadaniu i wykonaj je najlepiej jak potrafisz; to pozwoli być Ci jeszcze bardziej skutecznym.

Marcin Hetnał: Jak układała się Panu współpraca z Kamilem Stochem? Jak się zaczęła i na jakich zasadach była prowadzona?

Kamil Wódka: Co do szczegółów współpracy z konkretnymi zawodnikami obowiązuje mnie tajemnica zawodowa i nie ujawnię takich informacji. Mogę powiedzieć jedynie, że współpraca z Kamilem rozpoczęła się pod koniec ubiegłego roku. Wówczas miała charakter konsultacyjny. Od początku obecnego okresu przygotowawczego współpraca jest stała.

Marcin Hetnał: Czy może Pan opowiedzieć o jakiejś jednej - przykładowej metodzie współpracy ze sportowcem, najlepiej skoczkiem?

Kamil Wódka: Powiem o tym, od czego zaczynam pracę - od ustalenia celów do realizacji. Może wydawać się, że to proste i banalne zajęcie - ale uważam, że właściwe postawienie celów do pracy, wytwarza właściwy sposób myślenia zawodnika. Kreuje takie myślenie, które będzie mu umożliwiało realizacje jego potencjału. Chodzi o to, aby zawodnik umiał postawić sobie cele zadaniowe (oddać dwa równe skoki) a nie wynikowe (wygrać konkurs). Oczywiście - zawodowiec rywalizuje po to, aby wygrywać. Ale aby móc to zrobić, musi w momencie startu o tym zapomnieć (zapomnieć o wyniku) i skupić się na tym, co zależy od niego. Czyli na wykonaniu dwóch dobrych, równych skoków. Jeśli to zrealizuje, to wtedy wynik sam przychodzi.
To jest pierwszy etap. Później cała trudność zadania polega na tym, aby zawodnik rzeczywiście potrafił w taki sposób funkcjonować w realności a nie tylko deklarował, że chciałby tak startować, w taki sposób myśleć o starcie. I tutaj uruchamiają się kolejne elementy treningu psychologicznego - dające zawodnikowi konkretne narzędzia do pracy. Są to na przykład trening oddechowy, relaksacyjny, wyobrażeniowy i inne.

Marcin Hetnał: Czy jest pan kibicem skoków?

Kamil Wódka: Jestem, ale wiem też, jaka jest moja rola w ekipie - skupić się na zadaniach psychologa i potrafić rozdzielić to od bycia kibicem.

Marcin Hetnał: Co to są i na czym polegają techniki bio-feedback, o których Pan wspomina na swej stronie internetowej?

Kamil Wódka: Techniki biofeedback dają nam informację na temat aktywności naszego organizmu. Możemy wykorzystywać różnego rodzaju wskaźniki naszego ciała i bardzo szybko oceniać stan jego pobudzenia. Takimi wskaźnikami jest m.in. praca serca, przewodnictwo elektryczne skóry, napięcie mięśniowe, fale mózgowe.
Urządzenie biofeedback jest urządzeniem pomocniczym w tych treningach, gdzie ważne jest monitorowanie stanu pobudzenia organizmu. W treningu relaksacji zawodnik ma natychmiastową odpowiedź na to, czy sposoby rozluźnienia, które stosuje, przynoszą oczekiwane rezultaty. Dzięki temu może korygować swoją pracę, bo urządzenie natychmiastowo pokazuje mu wyniki. Mówiąc najprościej zawodnik wie czy jego metoda pracy działa czy nie działa.
W tym miesiącu nawiązaliśmy współpracę w producentem urządzenia ELMIKO biofeedback EEG i posiadamy już to urządzenie. Jest to aparat bardzo zaawansowany technologicznie, badający rodzaje fal mózgowych i dający precyzyjną mapę zadań do pracy. Dzięki niemu zawodnik może doskonalić umiejętności pracy nad stresem i koncentracją uwagi.

Marcin Hetnał: Co uznaje Pan za swój dotychczasowy największy sukces zawodowy?

Kamil Wódka: Staram się być pomocny w tym, aby zawodnik potrafił sprawnie funkcjonować zarówno w sporcie, jak też i w swoim życiu prywatnym. Sukcesem dla mnie jest mieć poczucie dobrze wykonanej pracy

http://www.skijumping.pl/news.html?pokaz_news=9156

[Sempere]

Grupa i jej moralne i niemoralne zachowanie z perspektywy psychologii społecznej

Inspiracją do napisania tego artykułu są powtarzające się zachowania pseudokibiców na stadionach sportowych piłki nożnej, nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach.

Zachowanie pseudokibiców można analizować na płaszczyźnie psychologii społecznej i moralności. Zachowania te, bez względu na przynależność religijną, społeczną, kulturową należą do niemoralnych, antyspołecznych. Najogólniej zachowania antyspołeczne można określić jako te, które generalnie naruszają poważnie porządek prawny i publiczny, tym samym podlegają ocenie według określonych paragrafów Kodeksu Karnego.

W najbardziej podstawowej formie grupę stanową dwie osoby lub więcej przebywających w tym samym miejscu i w tym samym czasie. Ludzie ci nie muszą ze sobą współdziałać, wystarczy, że przebywają razem. Stadion sportowy jest właśnie takim miejscem spotkań ludzi, którzy mają określony cel jawny (obserwować zmagania dwóch przeciwnych drużyn sportowych i im kibicować) i cel ukryty (agresja), który wychodzi na jaw wtedy, kiedy dochodzi do rozstrzygnięcia na niekorzyść którejś z grup.

Mimo, że członkowie tych dużych grup społecznych nie zawsze się znają, to współdziałają ze sobą, są wzajemnie od siebie uzależnieni w tym sensie, że zaspokojenie potrzeb i realizacji celów skłania ich do wzajemnego zaufania, wpływają na postępowanie wobec siebie.

W czasie zawodów sportowych pojawia się sytuacja, gdzie członkowie grupy mogą mieć odmienne cele, co doprowadza do konfliktu.

Wpływ fizyczny osób obecnych na zachowanie innych może oznaczać albo wykonywanie zadań tego samego charakteru, co inni, albo wykonanie zadania samemu, podczas gdy inni tworzą widownię.

Obecność innych podwyższa pobudzenie psychiczne, w czasie którego dochodzi do działania fizycznego. Pobudzenie psychiczne u pseudokibiców ułatwia działanie na tle grupy, powoduje eskalację zachowań antyspołecznych. Działania te są zaskakujące, ale jednocześnie wyuczone. Pobudzenie u nich może wywołać szczególny rodzaj żywotności, ożywienia i czujności, może uwrażliwić na fakt, że są poddawani ocenie, może rozpraszać uwagę. Czujność podwyższa poziom pobudzenia.

Zachowania antyspołeczne dokonujące się na stadionie, odbywają się w obecności innych członków grupy, zachowujących się podobnie, i obecnych postronnych widzów, jak również telewidzów. Sądzi się, że nie jest to wyczerpujące wyjaśnienie. Zapewne istnieją jeszcze inne czynniki, chociażby osobowościowe, z których zachowanie to wynika. Istotnym czynnikiem wzrostu pobudzenia w obecności innych łączy się z rozproszeniem uwagi.

To, co się dzieje na stadionie sprzyja rozproszeniu uwagi. Bycie z innymi, wtopienie się, powoduje bycie niezauważalnym. Może też być odwrotnie. Pobudza do jeszcze większej aktywności, w tym wypadku antyspołecznej, bycie zauważalnym, nawet, jeśli twarz zakryta jest maską lub szalikiem. Jakie są konsekwencje dążenia do anonimowości, bycia bezimiennym w tłumie?

Obecność w tłumie może doprowadzić do deindywidualizacji i utraty poczucia własnego "Ja", w konsekwencji powoduje utratę kontroli nad własnym zachowaniem, zwiększeniem impulsywności i patologicznego (antyspołecznego) zachowania. Zagubienie w tłumie antyspołecznym może wyzwolić zachowania, których niektórzy członkowie grupy nie byli w stanie przewidzieć. Nie zawsze zachowania antyspołeczne na stadionie mają przełożenie na zachowania w innych warunkach społecznych. Tłum jest liczny, członkowie grupy czują się anonimowi, co może powodować deindywidualizację prowadzącą do zachowań impulsywnych, często gwałtownych. Prentice-Dunn, Rogers i Dienera wskazują na dwa czynniki. Pierwszym z nich, to zmniejszona odpowiedzialność za własne czyny wywołane obecnością innych, podobnych, zasłoniętych maską, kominiarką czy szalikiem. Zmniejsza się szansa na rozpoznanie, nawet, jeśli całe zdarzenie na stadionie jest monitorowane. Tylko część uczestników jest rozpoznana i wyłoniona z tłumu.

W miarę prawdopodobieństwa rozpoznania zmniejsza się ochota na takie działania. Im większy tłum, tym mniejsze poczucie odpowiedzialności poszczególnych uczestników ataku. Drugim czynnikiem jest obniżona samoświadomość i utrata koncentracji na normach moralnych, wywołana obecnością innych.

Obecność innych poza ograniczeniem odpowiedzialności moralnej za czyn, może dodatkowo prowadzić do zmiany w uwadze, co prowokuje do aspołecznych - amoralnych zachowań. Trudno bowiem tym młodym ludziom skupić uwagę na sobie i na tym, co się dzieje na stadionie. Wykonywanie dwóch czynności jednocześnie jest dość trudne.

W zachowaniach antyspołecznych, dewiacyjnych, kontrola postępowania zgodnie z zasadami molarnymi i określonymi wartościami, będzie tym większe im bardziej będzie funkcjonowała samoświadomość. Im gorsza samoświadomość tym bardziej zachowania mogą być amoralne, Wiąże się to z obniżonymi funkcjami poznawczymi, co zmniejsza myślenie o akceptowanych powszechnie zasadach.

Na samoświadomość ma wpływ duża stymulacja ze strony otoczenia, które będzie rozpraszało uwagę. Uczestnik zdarzenia staje się bardziej skoncentrowany na działaniu zewnętrznym a nie na sobie (mniejsza świadomość siebie). Do deindywidualizacji dochodzi najczęściej, gdy osoby nie czują się odpowiedzialne za swoje czyny oraz gdy znajdują się w stanie ograniczonej samoświadomości. Sądzi się, że ma to miejsce na boisku po mieczu piłki nożnej wśród pseudokibiców. Warunki doprowadzające do obniżenia odpowiedzialności i samoświadomości są identyczne z tymi, które skłaniają tłum do gwałtu i innych antyspołecznych zachowań.

Irwing Janis opierając się na rzeczywistych wydarzeniach opracował teorię podejmowania grupowej decyzji, którą nazwał myśleniem grupowym. To taki sposób myślenia, w którym dążenie do zachowania grupowej spójności i solidarności jest ważniejsze od realistycznego liczenia się z faktami. Grupowe myślenie występuje tylko w ściśle określonych sytuacjach, gdy grupa jest zwarta, oddzielona od poglądów przeciwnych własnym opiniom oraz gdy kieruje nią jeden dominujący przywódca forsujący własne poglądy. To, co stanowi o zwartości grupy w zachowaniu na stadionie, to liczba osób uczestniczących w zachowaniu antyspołecznym. Mimo, że nie ma jednego lidera, to każdy dla siebie staje się liderem mniejszym, większym liderem jest tu cel. Nagrania filmowe wyraźnie ukazują, że tylko w niektórych przypadkach istnieje między uczestnikami współpraca. Większość osób wtopiona w tłum działa samodzielnie. Dla każdego członka grupy celem staje się zachowanie antyspołeczne - niemoralne, wyrządzenie krzywdy.

Być może istnieją inne wytłumaczenia tych zachowań antyspołecznych, chociażby na gruncie psychologii zaburzeń osobowości czy psychopatologii.

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=307

[Sempere]

Psycholog w polskiej misji olimpijskiej - jego rola i zadania

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=242

[Sempere]

Lęk w narciarstwie wyczynowym i sposoby jego przezwyciężania

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=186

[Sempere]

Zjawisko chuligaństwa na stadionach świata w świetle różnych teorii

Spoiler:

Na temat fenomenu, jakim jest chuligaństwo napisano już wiele. Zjawisko to od dawna jest, szczególnie w ostatnim dziesięcioleciu, przedmiotem rozważań psychologów, socjologów oraz etyków. Okres ten zaowocował wieloma publikacjami w tym zakresie. Powstało też wiele definicji chuligaństwa.

Chuligaństwem nazwano w Wielkiej Brytanii w 1898 roku zachowanie Patricka Hooligana, skazanego później za swoje czyny na karę śmierci. Od tego momentu pojawiło się w literaturze słowo chuligaństwo. Kojarzono pewne zachowania przestępcze z nazwiskiem Hooligan. Pojęcie chuligaństwa jest nadal niejasne i obejmuje szeroką gamę zachowań kibiców od szeroko pojętego awanturowania, się aż do wymierzonych przeciwko innym osobom aktów przemocy i wyrządzania krzywdy. Agresję pojawiającą się podczas meczu piłki nożnej bardzo szybko zaczęto nazywać chuligaństwem. Z tym zjawiskiem mamy do czynienia nie tylko podczas widowisk piłkarskich (np. napaść na innych widzów, policję, wtargnięcia na boisko, starcia z siłami porządkowymi) ale również dochodzi do niego w czasie podróży na mecz i z powrotem.

Skąd pojawia się agresja wśród kibiców piłki nożnej? Na to pytanie wielu specjalistów od przemocy usiłuje znaleźć odpowiedz. Zdaniem Clausa, obecność agresji w sporcie zdecydowanie nie jest zbiegiem okoliczności. Jednym z powodów tego zjawiska jest fakt, iż futbol stal się coraz bardziej agresywny, co przejawia się wzrostem przemocy wśród samych piłkarzy. Futbol stał się sportem bardzo skomercjalizowanym, czego wynikiem jest pewnego rodzaju alienacja zwykłych ludzi, będących jego sympatykami. Kibice stracili poczucie więzi ze swymi klubami, chociaż nie do końca, co w efekcie doprowadziło do frustracji.

Chuligaństwa nie można jednak ograniczyć do jednego czynnika. Colares [4] uważa, że zachowanie to ma charakter kompleksowy. Chuligaństwo można wyjaśnić teoretycznie w trzech kategoriach:

- kontekstu zmiany kulturowej,
- struktury subkultury,
- teorii agresji.

Kontekst zmiany kulturowej

Zgodnie z pierwszym sposobem wyjaśniania, przyczyn chuligaństwa związanego z piłką nożną należy, zgodnie z tezą Taylora, upatrywać w zmianach w obrębie subkultury kibiców, a także samej piłce nożnej [ 9]. Taylor wyraźnie wskazuje na historyczne źródła profesjonalnych klubów, których bazę stanowiła klasa robotnicza, określona gałąź przemysłowa [ "Górnik Zabrze"; "Siarka Tarnobrzeg", "Łucznik Radom","Górnik Łęczna","GKS Bełchatów",Amica Wronki"] .

Do niedawna sami gracze wywodzili się z tej samej klasy, tej samej subkultury. Ich gra była wyrazem wartości preferowanych przez robotników: męstwo, przezwyciężanie trudności, hart i aktywność. Istniała więź pomiędzy kibicami a zawodnikami. Zasadniczy argument koncentruje się wokół zmian struktury organizacji grupy, które - zdaniem Taylora - doprowadziły do osłabienia związków łączących kibiców i piłkarzy, a także ich subkultura.
Profesjonalizacja, komercjalizacja i internacjonalizm doprowadziły do zniesienia ograniczeń dotyczących: maksymalnych zarobków piłkarzy, zwiększonej mobilności piłkarzy, ustalenia ogromnych stawek transferowych, wzrostu znaczenia reklamy i sponsorowania, zwiększenia roli i częstotliwości zawodów międzynarodowych, wykształcenie się wyraźnych związków z gospodarką. Nie pozostaje tutaj bez znaczenia model spędzania czasu wolnego oraz bezrobocie.

Taylor w swojej teorii bardzo wyraźnie podkreśla ideę kontroli i sugeruje, że obrzeża subkultury, na których znajdują się bezrobotni, niezdolni do pracy, staczający się w hierarchii społecznej na dno, to grupy kultywujące tradycje i wartości klasy robotniczej, a chuligaństwo jest niczym innym jak próbą odzyskania kontroli. Zasadę uczestnictwa zamieniono na zasadę dominacji. Zasada dominacji miałaby doprowadzić do powrotu istniejącego status quo. Dla Taylora dowodem na istniejące zjawisko dominacji jest fakt, że kluby piłki nożnej wypierają się swoich kibiców i ostro potępiają ich postępowanie. Być może zjawisko to wynika ze społecznej pozycji młodzieży należącej do klasy robotniczej lub do grupy zbuntowanych bezrobotnych, która nie godzą się na taki status. Jeszcze innym powodem może być odizolowanie się fizyczne i społeczne młodzieży od dorosłych w celu uzyskania większej swobody na stadionach piłkarskich, a to utrudnia bardzo wyraźnie sprawowanie nad nią kontroli. W efekcie tego powstaje subkultura młodych kibiców. Młodzi kibice podtrzymują wartości klasy, z której pochodzą , podtrzymują swoistą dynamikę, co pozostaje w wyraźnej sprzeczności z bardziej konserwatywnymi wartościami starszych kibiców. To staje się powodem jeszcze bardziej zwiększonej aktywności w formie zachowania kibiców. Istotą chuligaństwa staje się fakt naruszania sposobów zachowania się kibiców na stadionach, które wykraczają poza uznane normy.

Struktura subkultury

Marsh skoncentrował się na badaniach osób zajmujących określone miejsce na trybunach stadionów. Zakładał, że terytorium zajmowane przez członków subkultury, ich społeczne zaszeregowanie, role i normy, mają znaczenie zasadnicze w interpretacji zachowań tej subkultury. Zwolennicy konkretnej drużyny piłkarskiej zajmują określone terytorium zwanym ends (obszar znajdujący się za siatką odgradzającą murawę stadionu od trybun). Zarówno stworzenie obszaru ends, jak i nowoczesne metody działań policyjnych sprawiły, że istniejące dotychczas granice, oddzielające terytoria poszczególnych subkultur, stały się jeszcze bardziej wyraźne. Za tym idzie jeszcze większa identyfikacja i poczucie solidarności oraz intensyfikacja w procesie hierarchizacji wewnątrz grup kibiców.

Osoby wchodzące w skład określonej grupy mają nie tylko poczucie przynależności do niej, ale znają swoje miejsce w jej hierarchii na trybunie. Kibice znają swoje miejsce w hierarchii i je akceptują. Oczywiście członkowie grupy mogą w jej strukturze awansować.
Poza wydzielonymi obszarami dla poszczególnych grup istnieją również terytoria wspólne. Do nich należą toalety, bary, wyjścia i wejścia na stadion. Terytoria te mogą stanowić potencjalne miejsce konfliktu.

Marsh zwrócił również uwagę na istniejący porządek, nawet wtedy, gdy mamy do czynienia z oczywistym zamieszaniem. Pozornie brak porządku. Bójki kibicami nie są jednak przypadkowe, często dochodzi do nich, kiedy łamane są reguły.
Teoria agresji

Cytowany wcześniej Marsh przedstawia dość szeroką definicje agresji. Agresja jest więc tradycyjnie integralną częścią ludzkiej kultury. Jest ona wyrazem kształtowania więzi.

Dla niektórych chodzenie na mecze i manifestacja agresji przybiera formy zrytualizowane, takie jak śpiew, styl zachowania właściwy subkulturze ends. Są one symbolem i substytutem walki, środkiem uzewnętrzniania się ludzkich skłonności do agresji, ale w sposób społecznie akceptowany. Byłoby dobrze, gdyby nie istniały zachowania, których nie akceptuje określona grupa społeczna. Te nieakceptowane zachowania te określa się chuligaństwem.

Zdaniem Claysa, agresywne zachowanie na stadionach nie jest rezultatem tylko i wyłącznie samego meczu, lecz jest jak wspomniano wcześniej, elementem subkultury. Badania Lievensa wskazują wyraźnie na to, że kibice określają siebie jako autentyczni fani określonego klubu sportowego. Są głęboko przekonani o zwycięstwie swojego klubu. Kiedy pragnienie to nie zostaje zrealizowane, są sfrustrowani, co prowadzi do aktów agresji. Na mecze przychodzą w grupach. Ewentualne konflikty zachodzą między tymi grupami. Spójność i cele grupy sprawiają, ze istnieje duża tolerancja dla zachowań dewiacyjnych. Obecność policji, czasami stan nietrzeźwości zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia agresji . Na uwagę zasługuje fakt, że chuligani stadionowi nie mogą poszczycić się osiągnięciami życiowymi. Mają stosunkowo niskie wykształcenie, a bezrobocie to częsty status kibica-chuligana.

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=301

[Sempere]

Problem sięgania po alkohol przez sportowców

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=300

[Sempere]

Silna, "słaba płeć", czyli o agresji w sporcie kobiet

Rozmowa z Jadwigą Kłodecką-Rózalską, psychologiem z Instytutu Sportu w Warszawie

http://www.cos.pl/sw/34_05/77.pdf

[Sempere]

Tylko dla orłów

wywiad z dr Janem Blecharzem, psychologiem sportu, byłym członkiem ekipy Adama Małysza

http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=6